Menejmentga kirish

4.3.Boshqaruv vazifalari. 
Dastlab “funksiya” va “vazifa” iboralarining lugʻaviy ma’nosi toʻgʻrisida ikki 
ogʻiz soʻz. 
“Funksiya
” - bu lotincha soʻz boʻlib biror kimsa yoki narsaning ish, faoliyat 
doirasi, vazifasi degan ma’nolarni bildiradi.
16
“
Vazifa
” - bu amalga oshirilishi, xal qilinishi lozim boʻlgan masala, 
erishilishi lozim boʻlgan, koʻzda tutilgan maqsad. Yoki biror bir topshiriq, xizmat, 
yumush, xizmat lavozimi, mansab, amal.
17
“Funksiya” tushunchasi “vazifa” tushunchasiga nisbatan tor ma’noga ega. 
Zero, funksiya faqat oʻz faoliyat doirasidagi vazifalarni oʻz ichiga oladi. Masalan, 
marketologning ishini bajarish korxona muxandisining funksiyasiga kirmaydi, 
chunki u shu bevosita marketolog faoliyati doirasidagi yumushdir. “Vazifa” esa oʻz 
faoliyat doirasidan tashqarida xam boʻlishi mumkin. Boshqarish funksiyasi deganda u 
yoki bu ob’ektni boshqarishga oid aniq vazifalarni xal etishga qaratilgan bir turdagi 
ishlar majmuasi tushuniladi. 
Demak, boshqaruv muayyan funksiyalar orqali amalga oshiriladi. Funksiyalarni 
aniqlash, ularning mohiyatini ochish va oʻrganish boshqaruv jarayonini toʻgʻri 
tashkil qilishning muxim shartidir. 
Boshqarish funksiyalari
- koʻp qirrali tushunchadir. Shu sababli ularni 
muxim belgilar boʻyicha turkumlarga ajratib oʻrganish zaruriyati tugʻiladi. 
Boshqaruv funksiyalarining mohiyati, klassifikatsiyasi va mazmunini oʻrganish 
boshqaruvning butun jarayonini tartibga solib turish uchun oʻta muximdir, chunki 
yuqorida ta’kidlaganimizdek, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning 
funksiyalarida namoyon boʻladi. 
Gʻarb menejmentining bugungi zamonaviy nazariyasi boshqarish 
funksiyalarini turkumlashda eng avvalo uning quyidagi asosiy (umumiy) 
funksiyalariga ustuvorlik berishadi: 

rejalashtirish; 

tashkil qilish; 

tartibga solish va muvofiqlashtirish; 

nazorat; 

ragʻbatlantirish (motivlashtirish). 
Bu funksiyalar boshqaruvning barcha boʻgʻinlarida va xamma bosqichlarida 
quyidagi izchillikda amalga oshiriladi. 
Demak, boshqarish dastlab rejalashtirishdan boshlanib, faoliyatni tashkil 
qilish, uni tartibga tushirish, muvofiqlashtirish bilan davom ettirilib, nazorat bilan 
tugaydi. Bu erda ragʻbatlantirish barcha funksiyalar jarayonida oʻz aksini topadi. 
Bu funksiyalar boshqaruvning xamma bosqichlariga xos boʻlgan umumiy
xususiyatlarga ega boʻlib, boshqaruv apparatining barcha raxbarlari va 
mutaxassislari faoliyatida mavjud boʻladi. Ularni, shuningdek, boshqaruvning 
16
Qarang: o`zbek tilining izo¦li lu¨ati. M., “Rus tili”, 1981, T,II, 308 - bet. 
17
o`sha erda, TI 170 - bet. 

---

77 
xamma tomonlarini qamragan funksiyalar deyish mumkin, chunki ular boshqaruv 
tizimini xam boʻyiga (vertikal tomondan), xam eniga (gorizontal tomondan) 
qamrab oladi. 
Boshqarish funksiyasini turkumlashning ikkinchi yondoshuvida boshqarish 
ishini aniq ijrochilar boʻyicha taqsimlashga ustuvorlik beriladi. Bunda bir butun
aniq funksiyalar tizimi ajratiladi. Masalan, zamonaviy gʻarb firmalarida ishlab 
chiqarishga oid 20-22 tadan kam boʻlmagan funksiyalar ajratiladi. Bular 
quyidagilardir: 

asosiy ishlab chiqarishni boshqarish; 

qoʻshimcha ishlab chiqarishni boshqarish; 

ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi ishlab chiqarishni boshqarish; 

marketingni boshqarish; 

moliyaviy boshqarish; 

sifatni boshqarish; 

mexnatni boshqarish; 

xodimlarni boshqarish; 

innovatsiyani boshqarish va xokazo. 
Bunday xolda ishlab chiqarishni boshqarish faoliyatining ayrim turlari va 
soxalari aloxida ajralib turadi. 
Boshqarishning yuqoridagi sanab oʻtilgan asosiy funksiyalari ularning ishlab 
chiqarishni boshqarish jarayonidagi oʻrni oʻta muxim va zarur boʻlganligi tufayli 
yanada batafsilroq koʻrib chiqamiz.
Boshqarish faoliyatining turlariga koʻra, funksiyalar quyidagicha boʻladi:
