Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил " " апрелдаги

чоралари шартномаси
12
иккита нарсани кўзда тутади: субсидиялардан 
фойдаланишни тартибга солиш ва субсидиялар таъсирига қарши курашиш 
учун давлатлар кўриши мумкин бўлган ҳаракатларни тартибга солиш. 
Шартномага кўра, давлат субсидияни олиб ташлаш ёки унинг салбий 
оқибатларини бартараф этиш учун ЖСТнинг низоларни ҳал қилиш 
тартибидан фойдаланиши мумкин. Ёки мамлакат ўз текширувини бошлаши ва 
охир-оқибатда маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга зарар етказаётган 
субсидияланган импорт учун қўшимча бож ("бадал божи") ундириши мумкин.
 
Шартномада субсидия тушунчасининг таърифи келтирилади. Шунингдек, 
унда "махсус" субсидия тушунчасини киритилган бўлиб, у фақат субсидия 
берувчи мамлакатдаги корхона, саноат, корхоналар гуруҳи ёки саноат 
гуруҳлари учун мавжуд бўлган субсидияни ифодалайди. Шартномада 
кўрсатилган қоидалар фақат мана шу махсус субсидияларга (улар маҳаллий 
ёки экспорт субсидиялари бўлиши мумкин) нисбатан қўлланилади.
 
Шартнома 
субсидияларнинг иккита тоифасини таърифлайди: тақиқланган ва амалда. 
Тақиқланган субсидиялар
– субсидияни олувчилардан маълум экспорт 
мақсадларига эришишни ёки импорт қилинадиган товарлар ўрнига маҳаллий 
товарлардан фойдаланишни талаб қиладиган субсидиялардир. Улар халқаро 
савдони барбод қилиш учун махсус ишлаб чиқилгани ва бошқа мамлакатлар 
савдосига зарар етказиши мумкин бўлгани учун ҳам тақиқланган. Даъво 
қилиш мумкин бўлган субсидиялар: ушбу туркумда шикоят қилувчи давлат 
субсидия унинг манфаатларига салбий таъсир кўрсатишини кўрсатиб бериши 
керак бўлади. Акс ҳолда, субсидияга рухсат берилади. Бунда шартнома улар 
келтириши мумкин бўлган уч хил зарарни белгилайди: импорт қилувчи 
мамлакатдаги маҳаллий саноатга етиши мумкин бўлган зарар, учинчи 
бозорларда рақобатлашганда, бошқа мамлакатдаги рақиб экспортчиларига 
етиши мумкин бўлган зарар ва субсидия қилувчи мамлакатнинг ички бозорида 
рақобатлашишга ҳаракат қилаётган экспортчиларга етадиган зарар. Агар 
низоларни ҳал қилувчи орган субсидиянинг салбий таъсири бор деб қарор 
қилса, субсидияни қайтариб олиш ёки унинг салбий таъсирини олиб ташлаш 
жорий қилинади. Шунга қарамай, агар маҳаллий ишлаб чиқарувчилар 
субсидияланган маҳсулотлар импортидан зарар кўрса, бадал божи 
қўлланилиши мумкин.
 
12
The Agreement on Subsidies and Countervailing Measures 1869 U.N.T.S. 14 (1994) 

---

37 
Ҳимоя чоралари. 
ЖСТ аъзосининг маҳаллий саноати импортнинг кескин 
кўпайиши натижасида шикастланган ёки шикастланиш хавфи остида бўлса,
 
маҳсулот импортини вақтинча чеклаши мумкин ("ҳимоя" чораларини кўриш). 
Бироқ бунда етказилган зарар жиддий бўлиши керак. ГАТТ доирасида ҳимоя 
чоралари ҳар доим мавжуд бўлган (19-модда), бироқ улар камдан-кам 
қўлланилган. Ҳукуматлар ўзларининг ички саноатларини "кулранг ҳудуд" 
чоралари орқали ҳимоя қилишни афзал кўрдилар – ГАТТ доирасидан ташқари 
икки томонлама музокаралардан фойдаланиб, улар экспорт қилувчи 
мамлакатларни экспортни "ихтиёрий равишда" чеклашга ёки бозорларни 
бўлишишнинг бошқа воситаларига рози бўлишга кўндиришади. Бундай 
шартномалар автомобиллар, пўлат ва яримўтказгичлар каби кенг қамровли 
маҳсулотлар бўйича эришилди.
 
ЖСТнинг янги қоидалари бундай "кулранг 
ҳудуд" чораларини тақиқлайди ва барча ҳимоя чоралари учун вақт 
чегараларини белгилайди.