Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish

PDH da sinxronizatsiya va boshqarish muammolari 
Kanallarni vaqtli ajratish va IKMli multipleksorlashga asoslangan, analogdan 
raqamliga oʼtish bilan bogʼliq boʼlgan telekommunikatsiyaning yangi 
texnologiyalari oxirgi yillarda zudlik bilan rivojlana bormoqda. Raqamli usullarni 
qoʼllaganda multipleksor kirishdagi ketma-ketliklarni "taym-slot" (slot-vaqtli 
oraliq, sikl) shakllangan bir xil nomlanuvchi "n" bloklar boʼyicha (bit, bayt, bir 
necha baytlar) takrorlanuvchi guruxlardan tashkil topgan bitta chiqishda 
shakllantiradi, yaʼni multipleksorlarning asosiy vazifasi (multipleksorlash 
aloqachilar tilida zichlashtirish degan maʼnoni anglatadi) kirishdagi hajmi boʼyicha 
kichik boʼlgan bir necha aloqa kanallarini, chiqishdagi bitta aloqa kanaliga 
uzatish uchun katta xajmli bitta kanalga birlashtirishdan iborat. Аgar kirishdagi 
signal sifatida uzatish tezligi 64 kbit/sga teng boʼlgan DSO asosiy raqamli kanallar 
(АRK)dan foydalanilsa, unda bitta multipleksor yordamida amalda nx64 kbit/sli 
tezlikga ega boʼlgan oqimlarni shakllantirish mumkin. Shunday bir nechta 
multipleksorlarni qoʼllash orqali talab qilingan sathgacha, talab qilingan kanallar 
sonini beruvchi raqamli ierarxiyani tashkil qilish mumkin. Bunday uchta ierarxiya 
80-yilarda ishlab chiqilgan yedi. АQSh va Kanadada qabul qilingan bitta 
ierarxiyada, asosiy raqamli kanal signalining uzatish tezligi sifatida 1544 kbit/s 
(n=24ta, tezligi 64 kbit/s)li telefon kanallari qoʼllaniladi. Yaponiyada qabul 
qilingan ierarxiyada asosiy raqamli kanalning tezligi uchun xuddi shu tezlikdan 
foydalaniladi. Yevropa va Janubiy Аmerikada qabul qilingan uchinchi ierarxiyada, 
asosiy raqamli kanal signalining uzatish tezligi 2048 kbit/s deb qabul qilingan 
(TCh kanallar soni n=32 teng, umuman olganda n=30), yaʼni bunda axborotli 
kanallar sifatida tezligi 64 kbit/s boʼlgan 30 ta TCh kanal va 64 kbit/sli 2 ta 
signalizatsiya kanali, boshqarish uchun qoʼllaniladi. 
Uchta 
ierarxiyani 
bir 
vaqtda 
parallel 
rivojlanishi 
dunyoda 
global 
telekommunikatsiyani rivojlanishini amalga oshira olmadi.
Bundan tashqari, raqamli oqimlarning tezligini tenglashtirish uchun qoʼshimcha 
bitlardan foydalanishga toʼgʼri keldi. Yana bir murakkab tomoni shundan iboratki, 
tarmoqda oqimlarni nazorat qilish va boshqarish maqsadida hizmat kanallarini 
tashkil qilish imkoniyatining sustligi va tarmoqda berilganlarni uzatish uchun juda 
muhim boʼlgan pastki multipleksorlangan oqimlarni marshrutizator vositalarini 
toʼliq yoʼqligi. Chunki standartda sarlovxa uchun lozim boʼlgan meʼyordagi 
marshrutlashtirish 
qarab 
chiqilmagan. 
Bunday 
maxsus 
marshrutizator 
vositalarining yoʼqligi natijasida, PDHning freym va multifreymlarini shakllanish 
jarayonida xatoliklarni yuzaga kelishi oshadi va axborotlarni yoʼqolishiga olib 
keladi. Natijada uzatish tizimlari orasidagi sinxronizatsiya buzilishi mumkin va 
axborotlarni uzatish imkoniyati boʼlmaydi. PDH tizimlari oʼzlarining qator 
kamchiliklari bilan hozirgi zamon talabiga javob bera oladigan tarmoqlar 
yaratishga imkon bermaydi. Shu sababli sinxron raqamli ierarxiyaga oʼtish ushbu 

---

15 
muammolarni yechishda katta ahamiyat kasb yetadi. Bunday xolatda oqimlarni 
birlashtirish uchun tezliklarni sozlash amalga oshiriladi. Oxirgi yillarda sinxron 
raqamli ierarxiyaga tegishli yuqori koʼrsatkichiga ega boʼlgan tizimlar keng 
tarqalmoqda. Bu pleziaxron raqamli ierarxiyaning kamchiliklari bilan bogʼliq. 
Chunki tarmoq rivojlana borgan sari tarmoqni nazorat qilish va boshqarish 
muammolari yuzaga keldi va ushbu raqamli uzatish tizimlarini takomillashtirish 
ehtiyoji tugʼildi.