Мавзу Рангтасвир ва ашёлар технологияси

5. Kinoperspektiva. 
Harakatdagi narsalarning tasvirini yasashda qo‘llaniladi. 
6. Aeroperspektiva. 
Bu perspektiva samolyotdan turib erdagi ob’ektlarning 
tasvirini yasashda yoki aerofoto usul bilan surat olishda qo‘llaniladi.
YUqorida bayon qilib o‘tilgan perspektiva turlari insoniyat tarixi bilan bog‘liq 
holda rivojlanib keldi va bundan keyin ham rivojlanib bormoqda. 
Perspektiva qoidalarini qo‘llashda gorizont chizig‘ining ahamiyati katta 
bo‘lib, ushbu chizig‘ tasviriy san’atda ufq chizig‘i sifatida qo‘llaniladi. 
Ufq chizig‘i
-bu chiziqning kartina asosidan balandligi kishining qarash 
nuqtasiga bog‘liq bo‘ladi. Qarash nuqtasining balandligi taxminan 1,60 m deb qabul 

---

28 
qilingan. Lekin rassom o‘z asarining mazmuniga qarab gorizont chizig‘ini har-xil 
balandlikda olishi mumkin.
Kartinada 
ufq 
chizig‘ining 
pastroq 
yoki 
yuqoriroqdan 
olinishi 
tasvirlanayotgan narsalarning turish holatiga bog‘liq.
Ufq chizig‘i kartina o‘rtasining pastrog‘idan o‘tsa, narsalar ta’sirli, hashamatli, 
bahaybat bo‘lib ko‘rinadi. Bunday asarlarda rassom o‘z qahramonlarini go‘yo 
musaffo osmonga taqqoslagandek tuyuladi. Ufq chizig‘i kartina o‘rtasining 
yuqorirog‘idan olinsa, qurilish, dala manzarasi yoki urush maydoni kengroq 
tasvirlanadi. Rassom bunday kartinalarda er “portretini” va unda sodir bo‘layotgan 
voqealarni aks ettiradi. 
Ufq chizig‘i
deb, ko‘z balandligidan o‘tadigan nurga aytiladi. Qog‘ozni 
gorizontal holatda ko‘zimiz darajasigacha ko‘tarib, ufq chizig‘ini aniqlashimiz 
mumkin.
1.Ufq chizig‘idan yuqorida. 
2. Ufq chizig‘idan pastda. 
3. Ko‘zimiz nuri balandligida (ufq chizig‘i balandligi darajasida). 
Ufq chizig‘i har doim ko‘z nuri balandligidan o‘tadi. Agar biz yuqoriga 
chiqsak u biz bilan ko‘tariladi, pastga tushsak ufq chizig‘i ham pastga tushadi. 
14
Bosh nuqta.
Bosh yoki markaziy nuqta hamma vaqt gorizont chizig‘i ustida 
yotadi. Bosh nuqta kartina markazida, uning o‘ng yoki chap tomonida joylashishi 
mumkin. Tasviriy san’atda bu nuqtaning ahamiyati juda katta.
Tasviriy san’at asarlarini diqqat bilan kuzatilayotganda tomoshabinni 
beixtiyor bir nuqta o‘ziga jalb qiladi. Etiborni tortgan o‘sha nuqta bosh nuqta bo‘lib, 
u asar markazi yoki