O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

2. Fanlar tizimi. 
Fanning dastlabki kurtaklari kishilik jamiyatining shakllanishiga borib 
taqaladi. U qadimgi Yunoniston va O’rta dengiz sohillarida VI-V asrlarda shakllanganligi
ilmiy jamoatchilik tomonidan tan olingan.
Antik davrda barcha fanlarga tegishli bo’lgan bilim va ilmlar falsafa tarkibida bo’lgan. 
Tabiat, jamiyat va ma’naviyat haqidagi ilmlarning takomillashuvi tufayli alohida fan sohalari 
paydo bo’ldi. Ularni alohida sohalar(klassifikatsiyalash)ga ajratishga ehtiyoj tug’ildi. Natijada 
barcha fanlarning “otasi” bo’lgan falsafadan yangi fanlar birin-ketin ajralib chiqishi sodir 
bo’lgan. XX asrning 90-yillarida 2000 dan ortiq fan va ularning sohalari mavjudligi rasmiy 
adabiyotlarda qayd qilingan. Fanlarning tabaqalanishi hozir ham va bundan keyin ham davom 
etaveradi. 
Hozirgi paytda fanlar shartli ravishda uch qismga bo’linadi: 
- aniq va tabiiy fanlar; 
- ijtimoiy-gumanitar fanlar; 
- texnika fanlari; 
Aniq va tabiiy fanlarga matematika, fizika, ximiya, geografiya, biologiya, geologiya va 
h.k. kabi fanlar kiradi. 
Ijtimoiy-gumanitar fanlar tarkibiga falsafa, tarix, huquqshunoslik, ma’naviyat asoslari, 
pedagogika, psixologiya, etika, estetika kabi ko’plab fanlar kiradi. 

---

4 
Texnika fanlari mashinasozlik aviasozlik, mexanika, informatika, kibernetika va h.k. 
larni o’z ichiga oladi. 
Fanlarni uch guruhga bo’linishi shartlidir. Chunki ayrim fanlarning ma’lum bir tarmog’i 
tabiiy fanlar tizimiga kirsa, boshqa tarmog’i ijtimoiy yoki texnika fanlari tizimiga kiradi. 
Masalan, geografiya fani tabiiy fanlar tizimiga kiradi, ammo iqtisodiy geografiya ijtimoiy, 
geodeziya va kartografiya esa texnika fanlari tizimiga kiradi. 
Tabiiy fanlarga matematika, fizika, ximiya, geografiya, biologiya va geologiya fanlari 
kiradi. 
Tabiiy fanlar oldida turgan asosiy vazifalardan biri fanlararo ahamiyatga ega bo’lgan 
muammolarni ishlab chiqishdir. 
Hozirgi paytda tabiiy fanlar sohasidagi ilmiy-tadqiqot ishlari quyidagi yo’nalishlarda olib 
borilmoqda: 
-Yerning, biosferaning, atmosferaning, Dunyo okeanining tuzilishini, tarkibini va 
rivojlanishini o’rganish; 
-tabiatdan va tabiiy boyliklardan oqilona va to’la foydalanishning ilmiy asoslarini ishlab 
chiqish; 
-tabiiy hodisa va jarayonlarni sodir bo’lishini bashorat qilish usullarini takomillashtirish; 
-tabiatni muhofaza qilish ishlarini yanada takomillashtirish va rivojlantirish
1
.