The importance of local taxes in the state budget: analysis of national and global practice

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №2, апрель, 2021 йил. ISSN: 2181-1016 
2 
Har bir mamlakatda jamoatchilik ehtiyojlarini qondirish hamda mahalliy 
rivojlanishni ragʻbatlantirishda mahalliy soliqlarning ahamiyati inobatga olinadi. 
Mahalliy oʻzini oʻzi boshqarish organlari daromadlarini oʻz byudjetlaridagi 
xarajatlarga mos ravishda oʻz manbalaridan, ya’ni mahalliy soliqlar hisobidan 
ta'minlashi zarur. Ushbu holda mahalliy soliqlar boʻyicha tushumlarni 
shakllantirishda byudjet uchun samarali mexanizmni yaratishda, albatta, soliq 
toʻlovchilarga tushadigan soliq yukini inobatga olish lozim, aks holda soliq 
toʻlovchilarning noroziligi soliq tizimining samaradorligiga salbiy ta’sir koʻrsatishi 
mumkin. Ta’kidlangan jihatlarni inobatga olgan holda xalqaro tajribani oʻrganish 
va milliy amaliyotimizga moslashtirish mamlakatimizda mahalliy soliq turlari 
boʻyicha tushumlarning oshishiga xizmat qiladi. 
Adabiyotlar sharhi 
Mahalliy soliqlarning ahamiyati, oʻziga xos xususiyatlari va ularning 
byudjetni shakllantirishdagi oʻrni boʻyicha koʻpgina olimlar tadqiqotlar olib 
borganligini ta’kidlashimiz lozim. Xususan, Lars P.Feld, Friedrich Schneider
 
fikricha
, 
davlat va mahalliy soliqqa tortish mahalliy hukumat darajasida mahalliy 
soliqlarning stavkalari va asoslarini belgilashda ba'zan ixtiyoriylikni ta’minlaydi 
hamda davlat va mahalliy darajadagi davlat xizmatlarini moliyalashtirishni nazarda 
tutadi [2]. 
Salvatore Bimonte, Arsenio Stabile
 
rivojlanish, tartibga solish, turli toʻlovlar 
va mol-mulk soligʻini undirish mahalliy munisipalitetlarning vazifasi ekanligini 
ta’kidlaydi. Agar ushbu vazifalar yaxshi tatbiq etilmagan va tizimli yoʻlga 
qoʻyilmagan 
boʻlsa, 
fiskal 
siyosat 
va 
shaharsozlik 
siyosati 
oʻrtasida 
nomutanosiblik paydo boʻlishi mumkin [3]. 
Soliq potensialini aniqlash davlat va mahalliy soliq tizimini rivojlantirish 
strategiyasi boʻyicha samarali qarorlarni qabul qilishning yagona mexanizmi 
sifatida xizmat qiladi. Soliq potensialini baholashning ishonchliligini oshirish 
boʻyicha bir qancha chora-tadbirlarni amalga oshirish tavsiya etilgan: 
1. Mahalliy hokimiyat organlarining soliq imtiyozlarini berish toʻgʻrisida 
mustaqil qaror qabul qilish huquqlarini kengaytirish; 
2. Statistik va soliq hisobotlarini topshirish jarayonini aniq belgilash; 
3. Mahalliy hokimiyat organlarining turli boʻlimlari tomonidan soliq 
toʻlovchilar e’lon qilgan soliq hisobotlari koʻrsatkichlarini tizimlashtirish va 
birlashtirish; 
4. Soliq madaniyatini rivojlantirish bilan birga soliq toʻlovchilarning 
qarzlarini undirishning yangi yoʻnalishlarini qoʻllash [4]. 
Shuningdek, mahalliy soliqlar davlat moliya sohasidagi intellektual rahbarlar 
tomonidan mahalliy hukumatlar uchun ideal daromad manbai sifatida yuqori 
baholanadi [5]. 
Mahalliy soliqlarda ham undiruvchanlik bilan bogʻliq muammolar 
mavjudligini e’tirof etishimiz lozim. U.A.Berdiyevaning e’tirof etishicha, ayrim 
mamlakatlarda soliqlar yigʻiluvchanligi holatining yuqori darajasi soliq axloqi va 
madaniyatining yuqoriligi hamda soliq qonunchiligining barqarorligi bilan bogʻliq 

---