1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

PR tadbirlarining byudjetini rejalashtirish va samaradorligini aniqlash. 
 
PR tadbirlarining byudjetini aniqlash quyidagilar orqali amalga oshiriladi:

---

156 
– kampaniya uchun ajratiladigan moliyaviy resurslarning umumiy miqdori;
– belgilangan mablag‘larning harajatlar turlari bo‘yicha taqsimlanishi.
PR tadbirlarining natijalarini baholash ikkita yo‘nalish bo‘yicha o‘tkaziladi:
– kommunikatsiyaning muvaffaqiyatliligi;
– axborot vositasida ta’sir o‘tkazishning samaradorligi.
Muvaffaqiyatning asosiy mezoni murojaatning eslab qolinishi hisoblanadi. 
Agar maqsadli auditoriyaning 50% dan kam bo‘lmagan qismi murojaatni eslab 
qolgan bo‘lsa, PR-tadbiri natijali deb hisoblanadi. Agar murojaatni eslab qolgan 
maqsadli auditoriyaning 7% dan ko‘prog‘i murojaatga ijobiy javob (ko‘rgazmaga 
tashrif buyurish, madaniy tadbirlarda ishtirok etish, taklifni qo‘llab-quvvatlash va 
boshqalar) qaytargan bo‘lsa, PR samarali deb hisoblanadi. 
Kommunikatsiyaning muvaffaqiyatliligini nazorat qilish uchun bilish 
(recognition test) va xotira (recall test)ga asoslangan uslublardan foydalaniladi.
“Bilish” uslubini qo‘llashda uchta daraja ajratiladi:
noted – murojaatni ko‘rganlarning testdan o‘tkazilganlardagi ulushi;
seen/associated – murojaatni ko‘rgan, uning matnining bir qismini o‘qigan va 
murajaatning mohiyatini eslay oladiganlarning testdan o‘tkazilganlardagi ulushi:
read most – murojaatni to‘liq o‘qigan va uni eslaydigan testdan 
o‘tkazilganlardagi ulushi. 
“Xotiralar” uslubini qo‘llashda ikkita daraja farqlanadi: qo‘llab-quvvatlash 
bilan – aided recall; qo‘llab-quvvatlamasdan – unaided recall. 
Axborotli ta’sir o‘tkazishning samaradorligini nazorat qilish uchun 
ko‘rsatkichlar dinamikasini tahlil qilishdan tashqari tajriba uslublaridan foydalaniladi. 
Auditoriyalarni solishtirma testdan o‘tkazish asosiy uslub bo‘lib, testga 
auditoriyaning PR-tadbiri bilan qamrab olingan segmenti tanlanadi, nazorat segmenti 
sifatida auditoriyaning PR-kampaniya ta’siri bilan qamrab olinmagan qismi tanlanadi. 
Auditoriyalarning ajratilgan segmentlarining vakillarining o‘zini tutishi o‘lchanadi va 
o‘zaro solishtiriladi. Taqqoslash uchun, turlicha hududdagi auditoriyalar yoki 
kommunikatsiya kanallari turlicha bo‘lgan auditoriyalar tanlanadi. Sinov natijalariga 
ko‘ra PR-tadbirining samaradorligi auditoriyaning testdan o‘tkazilgan va nazorat 
segmentlari o‘rtasidagi xulq-atvor o‘zgarishi ko‘rsatkichlaridagi farq sifatida 
aniqlanadi. Sinovlardan o‘tkazish davri, PR-tadbiri bilan belgilangan o‘zgarishlarni, 
jumladan, “carry-over” effektlarni ham o‘z ichiga olgan holda, qaytarish uchun 
yetarlicha uzoq bo‘lishi lozim.
Zamonaviy PR-texnologiyalar turizm sohasi tashkilotlarining ichki va tashqi 
aloqalarining butun jamlanmasidan tizimli ravishda va kombinatsiyalangan tarzda 
foydalanish, tashkilotning kuchli tomonlarini amalga oshirish va kuchsiz tomonlarini 
rivojlantirish imkonini beradi. Nazariy konsepsiyalar va modellar ham ichki, ham 
tashqi PR-texnologiyalarning strategiyalari va uslublarining dinamik tarzda 
rivojlanishi uchun baza yaratadi, PR uzoq muddatli vazifalarni hal qilishning 
uzluksiz, faol, majmuaviy vositasiga aylanadi.

---