Faollashtirish omili sifatida

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 382 
―Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom, 
Soqiyo to tarki joh aylab gado bo‗ldum sanga.‖ [2] 
Jomi Jam hamda Xizr so‗zlari ushbu o‗rinda talmehga asos bo‗lib kelgan.Jomi 
Jam bu- qadimiy afsonalarga ko‗ra, Eronda eng avval hukmdorlik qilgan buyuk 
hukmdor Jamshid podshodir. Uning buyrug‘i bilan to‗rt yuz olim tomonidan butun 
butun dunyoni ko‗rsata oladigan qadah yasalgan.Alisher Navoiyning ta‘rificha ushbu 
qadahlar ikkita bo‗lib birinchisi Jomi ishratfizoy- bu jomdagi may ichgan bilan 
tugamas, to‗liq turaverar, qiyshaytirilsa ham to‗kilmas ekan , ikkinchisi Jomi 
gitiynamo bo‗lib, bu jomda jahondagi barcha hodisalar ko‗rinib turar ekan. Xizr suyi 
esa Abadiylik suvini ichgan va hamisha barhayot deb, hisoblanadigan Xizr 
payg‗ambar haqidagi rivoyatlarga ishora mavjud. Bayt ma‘nosiga keladigan bo‗lsak, 
Soqiyni bu yerda piri komil yo bo‗lmasa mashuqa deb tushunish to‗g‗ri bo‗ladi. 
Shundan kelib chiqib, Yorning vaslini ko‗ngil oynasida ko‗rish istagi bilan yongan 
oshiq dunyoviy amallar, mansab va lavozimlarga ko‗ngil qo‗ymagani, tarki dunyo 
qilganini yozadi. 
―Qolibdur‖ radifli g‗azali tarkibida qo‗llangan quyidagi oshiqona ruhda yozilgan 
g‗azalda ham talmeh san‘atining yana bir chiroyli na‘munasini ko‗rishimiz mumkin: 
―Men ishq ramuzin demay o‗ldum,nazar etkim, 
Farhod ila Majnunning o‗kush rozi qolibdur.‖ [3] 
Baytda keltirilgan Farhod va Majnun ismlari, Xamsa tarkibida kelgan ―Farhod 
va Shirin‖, ―Layli va Majnun‖ dostonlaridagi romantik obrazlar talmehni yuzaga 
keltiruvchu unsurlar hisoblanadi. 
Misralardan kelib chiqadigan ma‘no shuki, ―Men ishqni 
so‗zlamayin(takrorlamayin) yaxshisi sen Farhod va Majnun tilidan so‗zlangan 
mening baytlarimga boq. Ularda Farhod ham Majnun ham ishq haqida juda ko‗p 
so‗zlar deganlar‖. 
―Ul Masih anfosi jonbaxsh u labi hayvon suvi, 
Olloh-Olloh, necha jonim notavon bo‗lg‗usidir.‖ [4] 
―Masih anfosi‖ birikmasi ushbu o‗rinda talmeh san‘atiga asos bo‗lib kelgan. 

---