Fizika,2 qism 20

Sîlishtirmà  bîg‘lànish  enårgiyasi.  Sîlishtirmà  bîg‘lànish

enårgiyasi  E

sîl

  dåb,  hàr  bir  nuklîngà  to‘g‘ri  kåluvchi  bîg‘lànish

enårgiyasigà  àytilàdi,  ya’ni

=

bog`

sol

E

A

E

,                   (34.3)

bu  yerdà  À  –  yadrîdàgi  nuklînlàr  sîni.

57- ràsmdà sîlishtirmà bîg‘lànish enårgiyasi E

sol

 ning màssà

sîni  A  gà  bîg‘liqlik  grafigi  kåltirilgàn.  Êo‘rinib  turibdiki,  E

sol

ning turli yadrîlàr uchun qiymàtlàri hàm turlichàdir. Ìåndålåyåv

elåmåntlàr  dàvriy  siståmàsining  o‘rtàsidà  jîylàshgàn  elå-

måntlàrning  yadrîlàri  ànchà  bàrqàrîr.  Bundày  yadrîlàr  uchun

bîg‘lànish enårgiyasi 8,7 ÌeV gà yaqin. Yadrîdàgi nuklînlàrning

sîni  îrtishi  bilàn  bîg‘lànish  enårgiyasi  kàmàya  bîràdi.  Dàvriy

siståmàning îõiridàgi elåmåntlàr (màsàlàn, uràn uchun) u 7,6 ÌeV

àtrîfidà  bo‘làdi.  Bungà  sàbàb  –  yadrîdàgi  prîtînlàrning  sîni

îrtishi  bilàn  ulàr  îràsidàgi  itàrishish  kuchining  îrtishidir.

Elåktrînning  àtîmgà  bîg‘lànish  enårgiyasi  10  eV  àtrîfidà

bo‘làdi. Dåmàk, nuklînning yadrîgà bîg‘lànish enårgiyasi, elåk-

trînning  àtîmgà  bîg‘lànish  enårgiyasidàn  milliîn  màrtà  kàttà

ekàn.

Õuddi  shuningdåk,  yengil  yadrîlàr  uchun  hàm  sîlishtirmà

bîg‘lànish enårgiyasi ànchà kichik. Dåytåriy uchun u bîr-yo‘g‘i

1,1  ÌeV  ni  tàshkil  qilàdi.

Shuning  uchun  hàm  yadrî  enårgiyasini  àjràtib  îlishning

ikki  õil  usuli  và  dåmàk,  yadrî  enårgåtikàsining  hàm  ikki  õil

yo‘nàlishi  màvjud.  Bulàrdàn  birinchisi,  yengil  yadrîlàrni  sintåz

qilish bo‘lsà, ikkinchisi, îg‘ir yadrîlàrning pàrchàlànishidir. Biz

kålgusidà  bu  yo‘nàlishlàrgà  bàtàfsil  to‘õtàlàmiz.

---

139