|
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
JISMONIY TARBIYA VOSITALARI
Abdullayev Farrux Farxadovich
Navoiy viloyati Konimex tumani 16- umumiy o’rta ta’lim maktabining
jismoniy tarbiya fani o’qituvchisi
Tel: +998934339991 E-mail: farruxsamir2001@inbox.uz
Annotatsiya:
Ushbu maqolada jismoniy tarbiya vositalari va ushbu fanning maqsad, vazifalari
bilan birgalikda jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishning foydalari keng tadbiq qilingan.
Kalit so‘zlar:
gigiyena vositalari, immunitet, gipodinamiya.
Sportning hayotimizda tutgan o‘rni beqiyosdir. U insonning ruhan va jismonan yetuk bo‘lishi-
da katta ahamiyat kasb etadi. Jismoniy ta’lim bola shaxsini har tomonlama rivojlantirish ta’lim
tizimining eng muhim jihati hisoblanadi. Bundan tashqari, jismoniy ta’lim va sog‘liqni saqlash
inson hayoti uchun ham sanaladi. Jumladan, oyoq va qo‘llarni rivojlantirishda, pay-bo‘g‘im va
mushak tizimini mustahkamlash va nafas olish organlari, qon tomirlari va yurak faoliyatini yax-
shilash uchun, umurtqa pog‘onasi to‘g‘ri o‘sishida va boshqa muhim hodisalarda yordam beradi.
Jismoniy tarbiya insonning jismoniy xususiyatlarini rivojlantirish, uning sog‘lig‘ini mustahkam-
lash, bu esa sog‘lom avlodni shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday ta’limning ma-
qsadi insonning maksimal jismoniy rivojlanishi, uning malakasini oshirish, axloqiy fazilatlarni
tarbiyalashdir. Ushbu maqsadga erishish uchun belgilangan barcha vazifalarni hal qilish kerak.
Jismoniy tarbiya maqsadiga erishish uchun vositalar qo‘llaniladi:
1. Jismoniy mashqlar.
2. Tananing qattiqlashishi .
3. Gigiyena vositalari (kun tartibiga rioya qilish).
4. Barkamol ta’limning vazifalari va vositalari asosiy maqsad - kuchli va sog‘lom avlodni tar-
biyalashga erishish uchun mo‘ljallangan.
Maktabga borishdan oldingi davr bolani qiyoslash, zarur ko‘nikmalarni egallash uchun ma-
qbuldir. Jismoniy tarbiya hayotiy tizimlarning ishini yaxshilaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalarn-
ing jismoniy tarbiyasi vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Sog‘lomlik (qattiqlashish, to‘g‘ri turish, tezlikni rivojlanish, chidamlilik).
2. Ta’lim (jismoniy tarbiya sohasiga qiziqishning rivojlanishi, bolaning yoshiga mos bo‘lgan
ko‘nikmalar shakllanishi).
3. Ta’limdagi vazifalar (jasorat, halollik, qat’iyatlilik).
Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanadigan sog‘lomlashtirish vazifalari orasida, birinchi navbat-
da, salomatlikni mustahkamlash, tananing ish qobiliyatini oshirish, chidamlilik, to‘g‘ri nafas ol-
ish texnikasini o‘zlashtirishni shakllantirish alohida o‘rin tutadi. Shunday qilib, jismoniy tarbiya
murakkab sharoitda amalga oshirilishi kerak, so‘ngra maqsad osonroq bo‘ladi. Sport bilan munta-
zam shug‘ullanish uzoq umr ko‘rishning eng oddiy yo‘lidir. Kishi sport bilan shug‘ullanganida
organizmi yaxshi chiniqadi, muskullari tez charchamaydi. Chiniqqan odamning nerv-endokrin,
yurak-qon tomir, nafas olish va boshqa hayotiy muhim a’zolari hamda to‘qimalarining ish faoli-
yati ortadi.Sport mashg‘ulotlari odam tanasidagi to‘qimalarning tez yangilanishi, uning yosh,
sog‘lom va tetik saqlanishiga sabab bo‘ladi. Taloqda limfotsitlar hosil bo‘lishi ko‘payib, orga-
nizmning yuqumli kasalliklardan himoyalanish qobiliyati (immunitet) kuchayadi.Kam harakatlilik
(gipodinamiya) yurak faoliyatini kuchsizlantiradi. Natijada yurak-qon tomir va boshqa kasalliklar
yuzaga keladi.Mashqlar orqali qon aylanishi tezlashadi, miyamizga kislorod boradi, mushaklar
kuchayib, bo‘g‘imlarning harakatini ta’minlaydi, ruhiy taranglik yo‘qolib, energiya ortadi.Sport
bilan shug‘ullanuvchilarda yurak klapanlari va muskullari yaxshi rivojlanib, uning hajmi bosh-
qalarnikiga qaraganda kattaroq bo‘ladi. O‘pkaning tiriklik sig‘imi ortadi (4500-6500 ml.ga etadi),
nafas olish va qon aylanish a’zolari yaxshi rivojlanadi. Odatda zaiflashgan, chiniqmagan tanada
mikroblar yashashi va ko‘payishi uchun qulay sharoit topadi. Natijada bunday odam kasallanadi.
Jismoniy mashqlar tufayli yurak, buyrak, o‘pka va tomirlar kuchga to‘ladi, tomirlar kengayadi va
elastik holatga keladi. Shunday qilib tomirlardagi yog‘ nisbati, xolesterin, shakar va insulin pas-
ayadi. Xotirani kuchaytirishning eng muhim sharti asablarning sog‘lom bo‘lishidir. Buning uchun
esa badantarbiya bilan shug‘ullanish lozim. Uy sharoitida jismoniy mashqlar bajarish yoki biron
sport turi bilan shug‘ullanish hozirda keng tarqalgan semirishning oddiy davosidir. Zero, semirish
48
Do'stlaringiz bilan baham: |
