Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

Karotinlarning strukturaviy formulalari
Karotinoidlar bir qancha fiziologik vazifalarni bajaradilar: 
1) fotosintez uchun zarur bo‘lgan yorug‘lik nurlarini yutadilar, 
2) xlorofill molekulasini kuchli yorug‘lik ta’siridan muhofaza qiladilar,
3) fotosintez jarayonida molekulyar kislorodning ajralib chiqishda ishtirok etadilar. 
52-rasm. 
Ksantofillarning strukturaviy formulalari
Karotinoidlar to‘lqin uzunligi qisqa bo‘lgan (480-530 nm) ko‘k-binafsha va ko‘k nurlarni qabul 
qilib, xlorofill "a" ga yetkazib beradi hamda fotosintez jarayonida ishtirok etadi (53-rasm). 
O‘simliklar 
bargida 
quruq 
og‘irligiga nisbatan 20 mg gacha ayrim 
o‘simlik turlari va organlarida, ayniqsa 
ayrim mevalvar tarkibida ko‘proq bo‘lishi 
mumkin. 
53-расм. 
Karotinoidlar (1) va 
xlorofillning (2) yorug‘lik yutish spektri

---

60 
Fikobilinlar.
Suv ostida yashovchi o‘simliklarda xlorofill "a" va karotinoidlardan tashqari 
maxsus pigmentlar ham borki, ularga fikobilinlar kiradi. Yaxshi o‘rganilganlari fikoeritrin va 
fikotsianindir. 
Fikoeritrin (С
34
Н
47
N
4
O
8
) -qizil suv o‘tlarining pigmentidir. Qizil rangga ega. Fikotsianin 
(C
34
H
42
N
4
O
9
) ko‘k-yashil suv o‘tlarining pigmenti bo‘lib, ko‘k rangga ega. Fikobilinlar-bu murakkab 
oqsillardir. Ularning tarkibiga ochiq zanjir holida birlashgan to‘rtta pirol halqasi kiradi. Bu halqalar qo‘sh 
bog‘lar orqali tutashgan (30-rasm). Ularning molekulasida metall atomi yo‘q. Bu molekulalar oqsillar 
bilan mustahkam birikma hosil qiladiki, ularni faqat qaynatib yoki kuchli kislota ta’sirida parchalash 
mumkin.
54-rasm. 
Fikobilinlarning strukturaviy formulalari
Fikobilinlar yorug‘lik spektridan ma’lum to‘lqin uzunligiga ega nurlarni yutadi va xlorofill "a" ga 
yetkazib beradi. Fikoeritrinlar asosan to‘lqin uzunligi 498 nm dan 508 nm gacha, fikotsianinlar -585 
nmdan 630 nm gacha bo‘lgan nurlarni yutadilar (55-rasm).
55-rasm.