Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

Oshqovoq ildizining o‘sishi 
Umuman o‘sish tezligi o‘simlilarga ichki va tashqi sharoit omillarining ta’siri natijasida o‘zgarib 
turadi. O‘simliklarning ma’lum vaqt ichidagi o‘sish tezligini (K) quyidagi formula bilan hisoblash 
mumkin:
1
2
1
2
t
t
W
W
K



bu yerda, К-o‘sish tezligi, sm sutka yoki soat hisobida, W
1
va W
2
-ma’lum vaqt ichida, o‘simlikning 
dastlabki va oxirgi uzunligi, t
1
va t
2
-o‘simlikning bo‘yini o‘lchash vaqti (soat yoki sutka hisobida). O‘sish 
tezligini protsentlar bilan ifodalash mumkin: 
100
*
)
(
0
0
2
W
W
W
R



---

93 
bu yerda R-o‘sish tezligi protsent hisobida,W
0
- o‘simlikning dastlabki uzunligi.
O‘SIMLIKLARNING RIVOJLANISH BOSQICHLARI 
O‘simliklarning hayotiy sikli (ontogenezi) tuxum hujayraning urug‘lanishi va zigotaning hosil 
bo‘lishidan boshlanadi va to tabiiy o‘lishigacha davom etib, mustaqil rivojlanish jarayonlarini o‘z ichiga 
oladi. Hayot siklining boshlanishi asosan vegetativ organlarning o‘sish jarayonlari bilan xarakterlanadi. 
Keyin voyaga yetish, ko‘payish oxirida qarish va o‘lish bilan yakunlanadi. Umuman bu siklning asosini 
o‘sish va rivojlanish tashkil etadi. O‘simlikning o‘sishi asosan uning massasi oshishidan va poya, barg, 
ildiz kabi vegetativ organlarning takror vujudga kelishidan iborat bo‘ladi. Bu organlarning asosiy vazifasi 
o‘simliklarda organik moddalar to‘plash va reproduktiv organlar hosil bo‘lishi uchun sharoit yaratishdan 
iboratdir. Rivojlanish jarayonida esa o‘simliklar tanasida birin-ketin kechadigan sifatiy o‘zgarishlar sodir 
bo‘ladi. 
Oliy o‘simliklarning hayot siklini to‘rt bosqichga bo‘lish mukin: 1) embrional, 2) yuvenil 
(yoshlik), 3) reproduktiv (voyaga yetilish va ko‘payish), 4) qarilik (yoki tabiiy o‘lim).