Hayot faoliyati

3-bosqich. 
• 
bironta odamni tez yordam chaqirishga jo‘nating. 
4-bosqich. 
• 
jabrlanuvchiga tasalli bering. 
• 
jabrlanuvchiga hech narsa ichirmang (agar jabrlanuvchi 
tashnalikni his etayotgan bo
‘lsa, labini suv bilan ho‘llab turing). 
5-bosqich. 
• 
uning hayotiy belgilarini kuzatib turing. 
• 
Agar jabrlanuvchi hushini yo‘qotsa, nafas yo‘llarini oching 
va nafas bor-
yo‘qligini tekshiring. 
• 
Yurak-
o‘pka reanimatsiyasini o‘tkazishga tayyor bo‘ling. 
Sovuq urishi 
Sovuq urishi - 
tez yordam ko‘rsatilishi zarur bo‘lgan, sovuq 
oldirish bilan bog‘liq shikastlanishdir. U tananing sovuq ta’sir 
185 

---

171 
qilgan ma’lum qismida yuz beradi hamda organizm to‘qimalari 
muzlashidan iborat bo‘ladi. Yuzaki sovuq urganda faqat teri 
zararlanadi. Qattiq sovuq urganda teri ham, teri osti to‘qimalari 
ham shikastlanadi. Sovuq oldirishning har ikkala turi ham 
xavfli. Sovuq urganda hujayralararo va hujayra ichki suyuqligi 
muzlaydi, kengayib, shish paydo bo‘lishiga olib keladi. Muz 
kristallari va shish hujayralar shikastlanishini yoki o‘lishini 
keltirib chiqaradi. Sovuq urishi natijasida kishi oyoq-
qo‘l 
barmoqlaridan, panjalaridan mahrum bo‘lishi mumkin. 
Sovuq urishining sabablari. 
Kishi sovuqda uzoq vaqt bo‘lib, uning organizmi tana 
haroratini boshqara olmaydigan holatga kelganda sovuq urishi 
yuz beradi. Atrof-muhit harorati, namlik va shamol singari 
tashqi sharoit va ularning ta’siri qancha davom etishi 
termoregulyatsiya (tana haroratining bir xilda tutib turilishi)ga 
hamda sovuq ur
ishi qanchalik tez yuz berishiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Sovuq urishining oldini olish. 
Aql-idrokga tayangan holda hamda quyidagi tavsiyalarga 
amal qilib ish tutilsa, sovuq urishining oldini olish mumkin. 
Badan bilan kiyim o‘rtasida iliq havo qatlamini hosil qiluvchi 
bosh kiyimi hamda jun mato, mo‘ynadan tayyorlangan kiyim 
kiyib yuring. Bir necha qavat kiyining, toki zarurat bo‘lganida 
bir qavatini yechib qo‘yib, tana haroratini boshqarish 
imkoniyatingiz bo‘lsin. Tez sovuq urishi mumkin bo‘lgan tana 
qismlari: qo
‘l-oyoq barmoqlari, burun, quloqni berkitib yuring. 
Ko‘proq issiq ichimlik iching, bu tana haroratini bir xilda 
tutib turishga yordam beradi. Agar issiq ichimlik topishning iloji 
bo‘lmasa, oddiy suv iching. Tarkibida kofein bo‘lgan (kofe, 
choy) hamda spirt
li ichimliklarni iste’mol qilishdan tiyiling, 
chunki ular organizm issiqlik ishlab chiqarishiga to‘sqinlik 
qiladi. 
Sovuqqa qisqa muddatga tez-
tez chiqib, so‘ng issiq xonada 
isining. Shunda organizm past haroratning qisqa muddatli 
ta’siriga ko‘nikadi.