М. Қ. Пардаев, Ш. С. Олтаев, Х. А. Улашев

 
10.4. Корреляция ва регрессия таҳлили усули
Умумлашган катта сонни таҳлил қилиш ва конкрет кўзатишда у ѐки бу 
конуниятларни аниқлаш заруриятлиги кўпгина иқтисодий тадқиқотларнинг 
характерли хусусияти ҳисобланади. Реал борлиқда хеч бир иқтисодий 
зарурият бевосита соф ҳолда намоѐн бўлмайди. 
Бир кийматни ўзгартириш бошқасининг ўртача кийматининг 
ўзгаришига олиб келадиган ҳолларда боғланишни ўрганиш қатта қизиқиш 
уйғотади. Мана шундай боғланишга
корреляцион боғланиш
дейилади. 
Корреляцияни 
таҳлил 
қилишдан 
мақсад, 
ходисалар 
ўртасидаги 
боғланишнинг зичлигини ўрганишдир. Боғланишлар ўз моҳиятга кўра содда 
ва мураккаб бўлиши мумкин. Ижтимоий ходисалар, шу жумладан, 
иқтисодий ходисалар одатда мураккаб боғланишга эга бўлади. 
Корреляцион таҳлил ходисалар уртасидаги богланишни аниқлайдиган 
усуллардан бири ҳисобланади. Лекин факат корреляцион таҳлил 
богланишнинг зичлиги хакида оддий баҳо бера олади. Бу холат иқтисодий 
тадқиқотларда корреляцион таҳлилни кенг қўллаш имкониятини беради. 
Корреляцион таҳлил хакида гапирганда регрессион таҳлилни унутмаслик 
керак. Регрессион таҳлил ходисалар уртасидаги богланишнинг статистик 
таҳлил усули бўлиб, богланиш шаклларини таҳлил қилади. Регрессион 
таҳлил натижалари регрессия тенгламалари ва коэффициентларида сифат 
ифодасига эга бўлади. 
Корреляцион боғланишлар таснифи куйидаги 10.2.- расмда 
келтирилган. 

---

168 
10.2-расм. Корреляцион богланиш таснифи 
Корреляцион ва регрессион таҳлилнинг самарадорлиги кўпгина 
иқтисодий ва ижтимоий муаммоларни хал қилишда муҳим рол уйнайди. 
Корреляцион ва регрессион таҳлил қилишдан олдин ўрганилаѐтган 
ходисалар ўртасида боғланиш хар томонлама синчиклаб таҳлил килиниши 
лозим. 
Ҳақиқатан ҳам боғланиш мавжуд бўлса, корреляцион ва регрессион 
таҳлил усулидан фойдаланиш ҳамда реал аҳамиятга эга бўлган натижаларни 
олиш мумкин бўлади.