М. Қ. Пардаев, Ш. С. Олтаев, Х. А. Улашев

 
 
 
 
 

---

5 
1-боб. ИҚТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВА 
ЛИБЕРАЛЛАШТИРИШ БЎЙИЧА АСОСИЙ УСТУВОР ВАЗИФАЛАР 
МАКРОИҚТИСОДИЁТ ВА ПРОГНОЗЛАШТИРИШ ФАНИНИНГ 
МЕТОДОЛОГИК АСОСИ 
 
РЕЖА: 
1.1. Мамлакат иқтисодиѐтини ривожлантиришнинг янги босқичи, унинг 
мазмуни ва асосий йўналишлари
1.2. Мамлакатимизда макроиқтисодий барқарорликни янада 
мустаҳкамлаш ва юқори иқтисодий ўсиш суръатларини сақлаб 
қолишнинг устувор йўналишлари
1.3. Иқтисодиѐтда давлат иштирокини камайтириш, кичик бизнес ва 
хусусий тадбиркорликни ривожлантириш йўллари
1.4. Ҳудудларни комплекс ривожлантириш, уларнинг мавжуд 
салоҳиятидан самарали фойдаланиш йўллари 
1.5. Иқтисодиѐтнинг етакчи тармоқларини модернизация ва 
диверсификация қилиш орқали макроиқтисодий барқарорлик ва 
рақобатбардошлигини ошириш йўллари 
1.6. Қишлоқ хўжалигини модернизация қилиш, соҳада таркибий 
ўзгаришларни амалга ошириш ва жадал ривожлантиришнинг 
стратегик йўналишлари 
 
 
1.1. Мамлакат иқтисодиѐтини ривожлантиришнинг янги босқичи, унинг 
мазмуни ва асосий йўналишлари
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралда 
―Ўзбекистон Республикасини янада ривожланти-риш бўйича Ҳаракатлар 
стратегияси тўғрисида‖ги Фармони эълон қилинди. Мазкур Фармон 
мамлакатимизни 2017-2021 йилларда ривожлантиришнинг бешта устувор 
йўналишлари бўйича ҳаракатлар стратегиясини тасдиқлашга бағишланди.
Бундай ҳаракатлар стратегиясини қабул қилишга қандай зарурият 
туғилди, чунки мамлакат тараққиѐтининг ўзига хос ―Ўзбек модели‖ мавжуд 
эди-ку, деган саволнинг туғилиши табиий. Агар унинг мазмун-моҳиятига 
чуқур кириб борилса, ушбу ҳаракатлар стратегиясининг пайдо бўлишига 
объектив зарурият туғилди. Зеро, ушбу ҳаракатлар стратегияси дунѐ тан 
олган ―Ўзбек модели‖нинг, бугунги кун талабидан, тараққиѐт тажрибасидан 
келиб чиққан, тўлдирилган мантиқий давоми, дейиш мумкин. Чунки, ушбу 
ҳаракат стратегиясида ҳам ўзимизга хослик барча бандларида сезилиб 
турибди. Ушбу ҳолатлар қуйидагилар билан изоҳланади. 
Биринчидан, мамлакатимизда мустақиллик йилларида халқимизнинг 
муносиб ҳаѐт кечириши, фуқароларимизнинг бунѐдкорлик салоҳиятини 
рўѐбга 
чиқариш 
учун 
зарур 
шарт-шароитлар яратилди. 
Чунки, 
мустақилликнинг биринчи кунларидан бошлаб, ҳар йили мамлакат 
тараққиѐтининг устувор йўналишлари белгиланиб, уларни амалга ошириб 

---

6 
келинди. Бунга сабаб янги жамиятни қуриш, унинг муаммоларини бирданига 
ҳал қилиш бизга мерос бўлиб қолган қолоқ иқтисодиѐт билан имкони йўқ 
эди. Шу туфайли муаммоларимизни босқичма-босқич ҳал қилиб келишга 
мажбур эдик. Тадқиқотларимиз кўрсатмоқдаки, шу ўтган 25 йил давомида 60 
га яқин устувор йўналишлар белгиланган ва уларнинг бажарилиши 
таъминланган. Бу биргина иқтисодиѐтни оладиган бўлсак, мулкни 
хусусийлаштиришдан тортиб, уни модернизация ва диверсификация 
қилишгача, иқтисодиѐтда оддий тартиб ўрнатишдан тортиб, унга инновацион 
омилларни тадбиқ этишгача бўлган жараѐнларни бошимиздан кечирдик. Шу 
даврда ривожланишнинг ҳуқуқий асоси яратилди, жамиятни ислоҳ 
қилишнинг ўзимизга хос йўллари ишлаб чиқилди. 
Иккинчидан, дунѐ миқѐсида глобаллашув жараѐнининг кучайиши 
натижасида халқаро рақобатнинг кескинлашиб бориши рўй бераѐтган 
ҳозирги шароитда, бирданига бир қанча муаммоларни ҳал қилиш зарурати 
туғилди ва мос равишда унга иқтисодий, интеллектуал ва маънавий 
имкониятларимиз етарли даражада шаклланди. Ушбу имконият ҳам 
мамлакат тараққиѐтини янги босқичда давом эттириш мумкинлиги учун 
замин бўлди. 
Учинчидан, ҳозирги шароитда мамлакатимизнинг ички имконияти ва 
ташқи дунѐ билан ҳамнафаслиги давлатимизни ҳар томонлама (сиѐсий 
жиҳатдан, қонун устуворлигини таъминлаш, иқтисодиѐтни юксалтириш, 
ижтимоий соҳани ривожлантириш, хавфсизликни таъминлаш) жадал 
ривожлантириш заруратини туғдирди. Энди эскича яшаб бўлмайди, чунки 
муаммоларнинг асосий қисми ечилиб, тараққиѐт учун замин яратилган бир 
паллада, тараққиѐтни таъминлаш учун барча имкрониятларни ишга солиш 
вақти келди. 
Тўртинчидан, юқоридаги имкониятларнинг ҳаммаси мамлакатимизни 
янада барқарор ва жадал суръатлар билан ривожлантириш учун 
тараққиѐтнинг янгича тамойилларини ва ѐндошувларни ишлаб чиқиш ва 
рўѐбга чиқаришни ҳам тақозо қилди. Пировардида тараққиѐт йўлимизни 
кенгайтириш имконияти туғулди ва шунга мос равишда 2017-2021 йилларда 
Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши 
бўйича Ҳаракатлар стратегияси ишлаб чиқилди.
Буларнинг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат қилиб 
белгиланди: 
1. Давлат ва жамият қурилиш тизимини такомиллаштириш. 
2. Қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада 
ислоҳ қилиш. 
3. Иқтисодиѐтни ривожлантириш ва либераллаштириш. 
4. Ижтимоий соҳани ривожлантириш. 
5. Хавфсизлик, диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни 
таъминлаш, ўзаро манфаатли ташқи сиѐсат олиб бориш. 
Хуллас, мазкур стратегияда барча соҳалар бўйича ҳал қилиниши лозим 
бўлган ҳамма томонларини тўлиқ қамраб олган чора-тадбирлар белгиланди. 
Ушбу кўзда тутилган тадбирлар мамлакатимизнинг бугунги, эртанги ва 

---

7 
келажак истиқболдаги ривожланиш йўналишларини аниқ белгилаб берадиган 
бўлди. Шундай қилиб, 2017 йилдан бошлаб жамиятимиз тараққиѐтида янги 
кенг қамравли ривожланиш босқичи бошланди.
Ушбу кенг қамравқли тараққиѐт йўналишлари қуйида-гиларда намоѐн 
бўлмоқда.
Биринчидан, олдинги тараққиѐтимизни таъминлашга қаратилган
вазифаларимизда тараққиѐтнинг айрим устувор йўналишлари белгиланган 
бўлса, эндиликда ривожланиш даражаси шу ҳолатга етдики, жамият 
тараққиѐтини таъминлашга қаратилган кенг қамравли муаммоларимизни 
бирданига ҳал қилиш имконияти туғилди ва шу жиҳатдан 2017-2021 
йилларга мўлжалланган ҳаракатлар стратегиясида жамиятни жадал ва 
барқарор ривожлантиришнинг ҳамма қирралари инобатга олинди. 
Иккинчидан, эндиги ривожланиш иқтисодий тараққиѐтимизнинг 
ижтимоийлашганлигини яққол ўзида намоѐн қилмоқда. Мамлакатимизда том 
маънода ижтимоий йўналтирилган характерга эга бўлган иқтисодиѐт ва уни 
амалга оширишга қаратилган тадбирлар ҳаракатлар стратегиясининг маъно-
мазмунини ташкил қилмоқда. Буларни кам таъминланган ва ѐш оилаларга 
арзон уй-жойлар билан таъминлашдан тортиб, пенсионерларга ва 
ногиронларга ижтимоий кўмаклашиш даражасигача аҳамият бериладиган 
ишларнинг амалга оширилаѐтганлигида кўриш мумкин. 
Учинчидан, бажарилиши лозим бўлган дастурларга киритилган 
масалалар асосан халқ билан мулоқот орқали аниқланмоқда, уларнинг дарду-
ташвишларини ҳал қилиш, уларни рози қилишга қаратилган бўлиб, ушбу 
вазифаларнинг бажарилиши бўйича аниқ чора-тадбирлар белгиланмоқда ва 
уларнинг бажарилиши қаттиқ назоратга олинган. Мамлакат тараққиѐтини 
белгиловчи чора-тадбирларнинг бажарилиши бевосита инсон манфаатларига 
хизмат қилиши билан характерлидир.
Тўртинчидан, ҳаракатлар стратегиясида мамлакатимизнинг барча 
ҳудудларида мутаносиб ривожланишни таъминлашга қаратилган чора-
тадбирларнинг белгиланганлиги ҳам тараққиѐтимизнинг янги босқичини 
ўзида ифода этади. Бугунги кунда узоқ қишлоқларга ҳам маҳаллий хом 
ашѐни қайта ишлайдиган корхоналарнинг барпо қилиниши эвазига янги иш 
ўринларини яратадиган чораларнинг кўрилиши кўзда тутилганлиги 
тараққиѐтнинг барқарорлигини таъминлашга йўналтирилганлиги билан ҳам 
янги мазмунга эга.
Бешинчидан, давлат раҳбарлари қуйидан то юқоригача халқ билан 
бевосита мулоқотга киришиб, улар ўртасидаги девор олиниб ташланди, энди 
халқ ўз дардини бемалол раҳбарларга айтадиган ва уни жойларда ўз вақтида 
ҳал қиладиган бўлди. Бу ҳам тараққиѐтнинг янги йўналишларидан бирини 
ташкил қилади.
Олтинчидан, барча кўзда тутилган амалга оширилиши лозим бўлган 
тадбирлар учун маблағларнинг манбаси (давлат бюджети маблағлари, 
маҳаллий бюджет маблағлари, хусусий сектор, нодавлат ташкилотлари 
маблағлари, тижорат банклари кредитлари, хорижий инвесторлар 
маблағлари) аниқ белгиланганлиги, кенг кўламли ишларни амалга 

---

8 
оширишнинг ижроси тўлиқ таъминланишига кафолатдир. Инвестициясиз 
тараққиѐтни таъминлаб бўлмайди ва мос равишда, ҳар қандай тараққиѐт 
ўзига сарфланган маблағни оқлашга қаратилган бўлишлигини ҳам тақозо 
қилади. Шу туфайли, бугунги кунда тараққиѐтимизни тегишли маблағлар 
билан таъминласак, эртанги истиқболда, уларнинг қайтими сарфланган 
харажатларни бир неча баробар қоплаши тайин. 
Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш 
бўйича Ҳаракатлар стратегияси жамият тараққиѐтида янги босқичда амалга 
оширилмоқда. Муҳими, мазкур кенг қамравли ислоҳотларда кўзда тутилган 
барча чора-тадбирлар аҳолининг фаровонлигини таъминлашга, уларнинг 
яшаш даражаси ва сифатини ошириш орқали давлатдан, давлат идоралари 
ходимларидан рози бўлишга қаратилганлиги билан аҳамиятлидир. Мос 
равишда, ислоҳотлар ҳар бир фуқаро ҳаѐтига дахлдор экан, фуқаро-ларимиз 
ҳам ушбу ислоҳотларнинг амалга оширилишида оддий тамошабин эмас, 
балки фаол иштирокчи, шахсан масъуллигини ҳис қилиб яшайдиган руҳиятга 
эга бўлишлиги керак. Ушбу ҳолат тараққиѐтнинг янги босқичида парвоз 
қиладиган қушнинг иккита қаноти, яъни иқтисодий омиллар билан бирга 
маънавий юксалишни бирга олиб боришни тақозо қилади.