Olkashunoslik

muncha barham bergan Shayboniyxonning ukasi Mahmud Sultoiming
o ‘g i i Ubaydulla Sulton 1512-yilda Buxoro hukmdori b oigan b o isa ,
1533-yildan butun markazlashgan o'zbek davlatining oliy hukmdori etib
saylandi. Ubaydullaxon poytaxtni Samarqanddan Buxoroga ko‘chirdi.
Shayboniylar o'rtasidagi o zaro urushlar natijasida Movarounnahr ikki-
ga bo'linib, mustaqil Xiva xonligi ajralib chiqdi.
Shayboniylardan keyin Buxoro taxtini egallagan sulola - ashtar-
xoniylar (kelib chiqishi Astraxandan boiganligi uchun) yoki joniylar
(sulola asoschisi Jonibek sulton nomidan olingan) hukmronligi o'zbek
davlatchiligi tarixidagi eng ziddiyatli davr hisoblanadi, Oliy hokimiyat-
ni 150 yildan ortiqroq (1 6 0 1 - 1 756-yillar) davr mobaynida o'z qoilarida
saqlab kelgan ashtarxoniylar davrida markaziy davlat hokimiyati juda
zaiflashdi, o ‘zaro urushlar nihoyatda avj oldi. Abdullaxon II ning sa v-
harakati bilan barpo etilgan ulkan Buxoro xonligi hududi qisqarib ket-
di. Markaziy hokimiyat mamlakatdagi vaziyatni nazorat qilolmaganligi,
hududiy yaxlitlikni ta’minlav olmaganligi sababli XVII asr boshlarida-
yoq Xurosonning katta qismi qoidan boy berildi. Xorazmda mustaqil
Xiva xonligi barpo etildi. XVIII asr boshiga kelib esa xonlikning shi-
moliy chegaralarida Qo‘qon xonligiga asos solindi.
Ashtarxoniylar davrida Buxoro xonligi hududi keskin qisqarib,
XVII asr boshlariga tegishli manbalarda xonlikka bo ysunuvchi ol-
tita viloyat - Buxoro, Samarqand, Sagaraj, O'ratepa, Shahrisabz va
G ‘uzor viloyatlari tilga olinadi, xolos. Keyinchalik Imomqulixon to-
monidan Hisor, Toshkent, Turkiston, Farg‘ona, Balx viloyatlari qayta
bo'ysundirilgan boisa-da, Xurosondagi bir necha yirik vilovatlar (Hi-
rot va boshqa hududlar) va Xorazm butunlay Buxoro xonligi tarkibidan