Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

O‘zbekiston Markaziy bankining siyosiy mustaqilligi: 
1. Markaziy bank Raisi hukumatning aralashuvisiz tayinlanadi (1 
ball). 
2. Markaziy bank Raisi 5 yilga tayinlanadi (0 ball). 
3. Boshqaruv a’zolari Hukumatning ishtirokisiz tayinlanadi (1 
ball). 
4. Boshqaruv a’zolarining vakolat muddati belgilanmagan (0 
ball). 
5. Boshqaruvda hukumat vakillari ishtirok etmaydi (1 ball).
6. Pul-kredit sohasida qabul qilingan qarorlarni Hukumat 
tomonidan mahqullanishi qonun hujjatlarida belgilanmagan (1 ball). 
7. Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunda baholar barqarorligini 
ta’minlash majburiyati Markaziy bankka majburiyat sifatida 
yuklanmagan (0 ball). 
8. Markaziy bank va Hukumat o‘rtasida qarama-qarshilik yuzaga 
kelganda, Markaziy bankning pozitsiyasini kusaytirish imkonini 
beradigan qonunchilik me’yorlari mavjud emas (0 ball). 
Jami: 4 ball.
O‘zbekiston Markaziy bankining iqtisodiy mustaqilligi: 
1. Hukumatning avtomatik tarzda kreditlash jarayoni mavjud 
emas (1 ball). 
2. Hukumatga bozor stavkalarida kredit berish Markaziy bank 
to‘g‘risidagi qonunda ko‘zda tutilmagan (0 ball). 
3. Hukumatga beriladigan kreditlar ma’lum muddatga, kredit 
shartnomasi asosidaberiladi (1 ball). 
4. Markaziy bank tomonidan hukumatga beriladigan kreditlar 
bo‘yicha cheklovlar Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunda ko‘zda 
tutilmagan (0).
5. Markaziy bank Hukumat qimmatli qog‘ozlari birlamchi 
bozorining ishtirokchisi emas (Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunning 
25-moddasi) (1 ball). 
6. Markaziy bank o‘zining foiz stavkalarini mustaqil belgilaydi 
(Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunning 27-moddasi) (1 ball). 

---

248 
7.Markaziy bank tijorat banklari, nobank kredit tashkilotlari 
faoliyatini nazorat qiladi (0 ball). 
Jami: 4 ball. 
GMT indeksi bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Markaziy 
bankining mustaqillik darajasi 8 ballni tashkil qilgan bo‘lib, bu 
ko‘rsatkich o‘rta darajadagi mustaqillik darajasini anglatadi. 
Bugungi kunda Markaziy bank mustaqilligini baholash har bir 
mamlakat uchun bank tizimining nazorat qilinishida va eng asosiysi 
malakatda monetar siyosatning qay darajada olib borilishini baholashda 
muhim o‘rin tutadi. 
Markaziy bank mustaqilligini baholashda xalqaro bank amaliyo-
tida turli xil yondashuvlar mavjud. Ulardan so‘nggilari sifatida “The 
New Index for Central Bank Independence” reytingli baholash 
ko‘rsatkichini keltirish mumkin. Ushbu ko‘rsatkich 0-36 ballgacha 
oraliqda Markaziy bank mustaqillik darajasini aniqlaydi. Bunda asosiy 
mezon qilib, Markaziy bankning 3 guruh: Monetar siyosat mustaqilligi 
(MSM), Personal mustaqillik (PM) va Moliyaviy mustaqillik (MM) 
ko‘rsatkichlariga jaratilgan holda ular ham tarkiban balli baholashga 
asoslanadi. 
A. Monetar siyosat mustaqilligi (MSM) 
A1.
Markaziy bankning konservativlik darajasi yoki samarali 
maqsad va vazifalarni o‘rnatishdagi mustaqilligi: 
1)
 
Monetar siyosatning maqsadi faqatgina baholar barqarorligi 
yoki baholar barqarorligi asosiy hisoblanib, u uzoq muddatga 
mo‘ljallangan monetar siyosatning vazifasi bo‘lsa 
(3 ball.) 
2)
Monetar siyosatning maqsadi baholar barqarorligi va boshqa 
aspektlar, masalan, moliyaviy barqarorlik, valyuta kursi barqarorligi 
hamda bank sektori barqarorligini ifodalasa 
(2 ball).
3)
 
Monetar siyosatning maqsadi baholar barqarorligi va iqtisodiy 
o‘sish hamda ish bilan bandlik barqarorligini ifodalasa 
(1 ball). 
4)
Monetar siyosatning maqsadi to‘g‘ridan-to‘g‘ri iqtisodiy 
o‘sish va ish bilan bandlik barqarorligini qisman ta’minlasa yoki 
baholar barqarorligini ta’minlashga imkoni yo‘q bo‘lsa