Ўзбекистон республикаси вазирлар махкамаси ўзбекистон Олий ва Ўрта маҳсус таълим вазирлиги Ўзбекистон ҳАЛҚаро ислом академияси

 
6.5.
 
Ишончлилик коэффиценти (КУ) 
 
КУ наниқ мантиқ номи билан математика соҳасида ишлатилади. КУ -1 
дан 1 гача бўлган белгаларга эга бўлиши мумкин. Манфий КУ белгиси нотўғри 
қоиданинг ишочлилик даражасини, мусбат белги эса тўғрилигини кўрсатади. 
КУ=-1 қонуни мантиққа эга эмас. 
Келтирилган КУ қоидаси 0,9 га бирликга тенг бўлса ҳам, қоиданинг 
биринчи шартига кўра 0,6 га тенг КУ фоиз кўрсаткичи пасаётганини такидлаш 
керак эмас. Бундан ташқари, агар солиқ тебранса (иккиланса) (ё ортиб ё 
камайса) КУ 0,8 га тенг бўлсагина солиқнинг камайтиришни таҳмин қилиш 
мумкин. Ундай ҳолда қоидани қуйдагича изоҳлаш мумкин: 
ЕСЛИ ПРОЦЕНТНЫЕ СТАВКИ = ПАДАЮТ (КУ = 0.6) И
НАЛОГИ УМЕНЬШАЮТСЯ (КУ=0.8), 
ТО УРОВЕНЬ ЦЕН НА БИРЖЕ = РАСТЕТ (КУ правила = 0.9) 
Агар фоиз ставкаси = (КУ = 0.6) пасайса ҳамда солиқлар (КУ = 0.8) 
камайса, биржадаги нарх даражаси= ўсади (КУ қоидаси = 0.9)
Ишочлилик
 
коэффиценти ҳисобланган биржадаги нарх даражаси 
қуйдаги тарзда ҳисоблаб чиқилган ҳолда ўсиб бориши мумкин: агарда И 

---

54 
мантиқий оператори тақсимлаган қоиданинг ҳамда барча қоидалар учун КУ 
кўпайтирилсагина шартли равишда минимал КУ танланади. 
(minimum (0.6, 0.8)) *0.9 " 0.6*0.9 = 0.54 
Ишочлилик
 
коэффиценти ҳисобланган биржадаги нарх даражаси қуйдаги 
тарзда ҳисоблаб чиқилган ҳолда ўсиб бориши мумкин: агарда И мантиқий 
оператори тақсимлаган қоиданинг ҳамда барча қоидалар учун КУ 
кўпайтирилсагина шартли равишда минимал КУ танланади. 
(minimum (0.6, 0.8)) *0.9 " 0.6*0.9 = 0.54 
Демак, КУ = 0,54 тенг бўлганда биржадаги нарх даражаси пасайади 
дейиш мумкин. Биржадаги нарх даражасининг ўсиши тўрисидаги, бироқ 
бошқа бир талай шартларга эга мантиқий хулоса билан яна бир қоидани 
оладиган бўлсак, биринчи ва иккинчи қоиданинг хулосаси учун КУ нинг 
максималини танлаш лозим. Бир қарашда бу жуда мураккаб дек кўринади, шу 
сабабли мисол келтирамиз.
Энг аввало умумий принципларни ифодалаб оламиз.
1.
И мантиқий оператори орқали бўлимларга ажратилган 
шартли қоидалар учун КУ дан максимал КУ белгисини танлаш. 
2.
Агар қоидада ИЛИ оператори бўлса, ИЛИ ператори 
билан боғланган И мантиқий оператори орқали бўлимларга 
ажратилган шартли қоидалар учун КУ дан максимал КУ 
белгисини танлаш. 
3. КУ қоидасини танланган КУ га кўпайтириш. 
4. Агарда бирхилда мантиқий хулосага эга бир неча қоидалар мавжуд 
бўлса, барчасини орасидан максимал КУ ни танлаб олиш керак.
Бир хилда С мантиқий хулосага эга иккита қоидани кўриб чиқамиза: 
Агарда А (КУ=0.З) ва В (КУ=0.6) бўлса, у холда С (КУ=0.5) 
агарда 
D 
(КУ=0,4) 
ва 
Е 
(КУ=0.7) 
бўлса, 
у холда С (КУ=0.9) бўлади. 
Келтирилган С мантиқий хулоса учун КУ қоидаларида қуйдагича 
ҳисобланади: 
maximum ((minimum (0.3,0.6) *0.5),(minimum (0.4,0.7) *0.9)) = maximum 
((03*0.5),(0.4*0.9))=maximum(0.15,0.36) = 0.36 
Мисол тариқасида ИЛИ мантиқий операторининг фойдаланиш билан 
келтирамиз: 
Агар А (КУ-0.3) ва В (КУ-0.6) ёки D (КУ-0.5) бўлса, у холда С (КУ-0.4) 
бўлади. 
Юу мисолда С мантиқий хулоса учун КУ қуйдагича ҳисобланади: 

---

55 
maximum (minimum (0.3,0.6), 0.5) *0.4 = maximum (0.3,0.5) *0.4 
=0.5*0.4=0.2