O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(capsula fibrosa) 
buyrak to ‘qimasidan 
oson ajraydi. Buyrakning fibroz g ‘ilofi ustidan yaxshi rivojlangan 
yog‘ moddadan iborat buyrakning yog‘ g ‘ilofi 
(capsula adiposa)
qoplagan bo‘lib, buyrak darvozasi orqali uning bo‘shlig‘iga kiradi. 
Bu g ‘ilofbuyrakning orqa tomonidayaxshi rivojlanganbo‘lib, o‘ziga 
xos yog‘ yostiqcha-buyrak atrofidagi yog‘ tanachasini 
(corpus
adiposum pararenale) 
hosil qiladi. Buyrakning yog‘ g ‘ilofi ustidan 
qoplagan buyrak fassiyasi 
(fascia renalis) 
qorinning orqa devoridagi 
mushak fassiyasining davomi hisoblanadi. U buyrakning tashqi 
chekkasida ikki varaqqa ajralib buyrakni oldingi va orqa tamonidan 
o‘rab oladi. Bu varaqlar buyrakning ichki chekkasida o ‘zaro 
birikmaydi. Fassiyaning oldingi varag‘i buyrak qon tomirlarini, qorin 
aortasi va pastki kavak venani old tomondan qoplab, qarama-qarshi 
tomondagi shunday fassiya bilan qo‘shiladi. Buyrak fassiyasining 
orqa varag‘i o ‘ng va chap tomonda umurtqa pog‘onasining yon 
tomonlariga birikadi. Buyrak fassiyasining olgingi va orqa varaqlari 
buyrakning yuqori uchi sohasida o ‘zaro qo‘shiladi, pastki uchida 
esa birikmaydi. Buyrak fassiyasi buyrakning yog‘ g ‘ilofini teshib 
o‘tuvchi biriktimvchi to ‘qima tolalari vositasida buyrakning fibroz 
g‘ilofiga birikadi.
13

---

Rentgenoanatomiyasi. 
Obzor rentgenogrammada buyrakning 
joylashishi va o ‘lchamlari hamda shaklini aniqlash mumkin.
203-rasm. Siydik a’zolarining
urografiyasi: 
1-hepar; 2-ren dexter;
3-glandula suprarenalis sinistra; 4-ren 
sinister; 5-pelvis renalis; 6-m . psoas 
major; 7-ureter sinister; 8-vesica 
urinaria; 9-ureter dexter.
Buyrak 
soyasining 
qu- 
yuqligi atrofidagi to ‘qimalar- 
nikiga o ‘xshaydi, ammo uni 
o ‘ragan yog‘ g ‘ilofi rentgeno­
grammada 
buyrak 
atrofida 
uning chegarasini aniqlovchi 
yorug‘ hoshiyani hosil qiladi 
(203-rasm).
9
Yosh bolalarda yog‘ g ‘ilo-
fi yupqa bo ‘lgani uchun ularda 
buyrakni aniqlash qiyinroq. Buyraklar pastki ikkita ко ‘ krak va yuqorigi 
uchta bel umurtqalari sohasida, qorin bo‘shlig‘i orqa devorida yog‘ 
qatlami ichida joylashadi. 
0
‘ng buyrak biroz pastroq joylashgan. 
Buyrakning medial chegarasi yonbosh-bel mushagiga yaqin bo ‘lib, 
uning chekkasiga parallel yo ‘naladi va I bel umurtqasi ko ‘ndalang 
o ‘siqchasi sohasiga biroz kiradi. Qalin yog‘ g ‘ilofi bo ‘lganida undan 
biroz chekkaroqda turadi. Buyraklar chegarasi rentgenogrammada 
tekis va ravoqsimon chiziq shaklida b o ‘ladi.
Chap buyrakning yuqori chegarasi XI k o ‘krak umurtqasi 
tanasining o ‘rta sohasida, o ‘nginiki esa uning pastki chekkasi 
sohasida joylashadi. Ayollar buyragi erkaklarga nisbatan yarim 
umurtqa past turadi.
0 ‘ng buyrakning darvozasi II bel umurtqasi sohasida joylashsa, 
chap buyrakniki 
1
-
2
sm yuqorida turadi.
Bolalarda buyrak kattalarga nisbatan pastroq joylashadi. 0 ‘ng buy­
rak 5-7 yoshlarda, chapi esa 8 - 1 0 yoshlarda doimiy joyiga tushadi.
14

---

Rentgenogrammada buyrak ikki turda - keng va tor ko‘rinishda 
uchraydi. Keng turida buyrak loviyasimon shaklda bo‘lib, lateral 
yuza katta egrilik, medial yuzasi esa darvozaning joylashishiga mos 
katta botiqlik hosil qiladi. Bu turdagi buyraklar erkaklar va semiz 
odamlarda uchraydi. Tor shakli buyrakda medial chegarasi yo ‘q 
bo‘lib, lateral egriligi kichik boTadi. Bu shakl asteniklar va ayollarda 
uchraydi. Bundan tashqari, oraliq shakllar: uzun va tor yoki qisqa 
va keng shakllar ham uchraydi. Goho yumaloq va uchburchak 
shakllarda bo ‘lishi ham mumkin.
Mo‘tadil buyrakning rentgenologik o ‘rtacha uzunligi 11,2 dan 
13,6 sm gacha, o ‘rtacha kengligi esa 5,1 dan 
6 , 6
sm gacha bo ‘ladi.
Buyrak jomi I—II bel umurtqalari sohasida aniqlanadi. 0 ‘ng 
buyrak jomi chapidan pastroq yotadi. XII qovurg‘a o ‘ng buyrak 
jomini yuqori uchdan bir qismida kesib o ‘tsa, chap buyrak jomini 
o‘rtasidan o ‘tadi. Buyrak jom i uch xil: ampula, shoxlahgan va 
o‘rtasidagi o ‘tuvchi shakllarda uchraydi. Ampula shaklidagi buyrak 
jomi keng bo‘lib, tashqi tomonga katta kosachalaming tasmasimon 
soyasiga o ‘tib ketadi. Buyrak jom ining bu turida katta kosachalar 
qisqa bo‘ladi. Shoxlangan shakldagi buyrak jomining bo ‘shlig‘i 
kichik bo‘lib, undan uzun va tor katta kosachalaming soyasi 
shoxlanadi. 
0
‘tuvchi shakldagi buyrak jom i ampula va shoxlangan 
shakllar o ‘rtasidagi ko ‘rinishga ega. Buyrak jomining hajmi 6 - 1 0
ml. Pastga tomon buyrak jom i torayib siydik nayiga o ‘tib ketadi.