JOURNAL OF ADVANCED
RESEARCH AND STABILITY (JARS)
Volume: 01 Issue: 06 | 2021
ISSN: 2181-2608
623
Вопросы Образования В Духовном
Наследии Восточных Мыслителей
Равшанова Гулчера Махаматовна
Соискатель
Бухарского государственного университета
Аннотация
:
В статье анализируются вопросы воспитания в духовном
наследии мыслителей Востока. Раскрыта философская
сущность понятий «просвещение» и «наука».
Изучена роль
просвещения в жизни человека.
Ключевые слова
:
Просвещение, образование, восточные
мыслители, стратегическая цель.
JOURNAL OF ADVANCED
RESEARCH AND STABILITY (JARS)
Volume: 01 Issue: 06 | 2021
ISSN: 2181-2608
624
Қадим замонларданоқ халқимиз ўзининг қўҳна тарихи,
бой мероси, ранг
-
баранг ва юксак
маданияти, урф
-
одатлари, анъаналари билан ажралиб турган. Халқимизнинг буюк сиймолари
миллий ва жаҳон илм
-
фани, маданиятининг барча соҳалари ривожига салмоқли ҳисса қўшиб
келганлар.Истиқлолнинг энг буюк неъмати шу бўлдики, элимизнинг бой тарихи,
миллий ва
маънавий қадриятлари, етук мутафаккир аллома ва донишмандлари хақидаги хақиқат тикланди.
Буюк аждодларимизнинг маънавий меросини чуқур ўрганиш, ундан кўп миллатли ҳамда турли
эътиқоддаги фуқароларимизни баҳраманд қилиш борасида юртимизда амалга оширилаётган
ишлар халқимиз онгида миллий тотувлик ва ижтимоий ҳамкорлик ғояларини мустаҳкамлашга
хизмат қилади [12
-16].
Маълумки, инсон ҳаётида маърифатнинг аҳамияти беқиёсдир. Шу сабабдан тарихий тараққиёт
давомида Ғарб ва Шарқ мутафаккирлари ўзларининг таълимотларида илм
-
маърифатга жуда
катта эътибор берганлар. Оддий қилиб айтганда, маърифат концепциясини яратганлар.
Қодирия таълимотининг асосчиси Гийлоний ҳақиқий инсонни тарбиялаш учун илм олиш,
маърифатли бўлишни биринчи асос деган. Унга кўра, инсон кўриш, эшитиш, ақлни
ишлатиш
воситасида билиш қобилиятига эга бўлади, дейилган [2]. Ушбу талқин Гийлонийнинг “Сиррул
асрор” асарида яққол очиб берилган. Асарда инсонга илм икки қанот сингари зарурдир
дейилади. Илмни эгаллаган, маърифатли бўлган шахс жаҳолатга қарши туради ва камол топади
.
Огоҳлик ўз навбатида илм, ақл, тафаккурга таянади
[3]
. Инсонни ғафлатдан уйғотиб, огоҳлик
руҳида тарбиялаш ғояси Гийлонийнинг “Раббонийликни англаш” асарида яққол тасвирланган.
Уйғониш
даврининг буюк файласуфи, “иккинчи муаллим” унвонини олган мутафаккир Абу
Наср Форобийни (873
-
950) комил инсон тўғрисидаги ғоялари унинг ижтимоий
-
сиёсий ва
ахлоқий қарашларида ўз инъикосини топди.
Маълумки, Абу Наср Форобий мусулмон Шарқида социология, сиёсий фалсафа соҳасида яхлит
таълимот яратди. Бу соҳада мутафаккир кўплаб асарлар ёзди. “Фуқаролик сиёсати”, “Фозил
шаҳар аҳолиларининг фикрлари”, “Бахт
-
саодатга эришув
йўллари ҳақида рисола”, “Буюк
кишиларнинг нақллари”, “Фазилатли хулқлар”, “Фазилат, бахт
-
саодат ва камолот ҳақида” ва
бошқа асарлар шулар жумласига киради. Умуман олганда, Форобий фалсафа, мусиқа, илм
-
фан,
ахлоқ, мантиқ,
психология, математика, давлат ва ҳуқуққа оид кўплаб асарларнинг
муаллифидир.
Форобий буюк гуманист бўлиб, асарларининг марказида инсон масаласи туради. Унинг фозил
жамоа, давлат ва унинг бошлиғи фаолияти, фазилат, камолот, бахт
-
саодат
тушунчалари
бевосита комил инсон билан узвий
боғлиқдир. Олимнинг фикр юритишича, инсон туғилгандан
фазилатларни эгаллашга, етуклик ва камолотга интилади. “Ҳар бир инсон,
-
деб таъкидлайди
аллома,
-
бошидан комил эмас, аммо туғма равишда ўзига хос бўлган ички шуур ила босқичма
-
босқич
комилликка жидду
жаҳд билан интилади. Ҳамма нарсани идрок қилиш инсонни
комиллик ва лаззат томон бошлайди. Инсоннинг асл руҳий камолоти биринчи Ҳақни таниш
орқали ҳосил бўлади ва шунинг ўзи, айни вақтда маърифат, бахт
-
саодат ва лаззатнинг ҳам
ўзидир” [4].