Андижон давлат тиббиет институти

Bemorning ruxiy xolati – tushkunlik, shok, kurkuv, gam-andux, xayajon, 
xolatlarida shifokorning tutgan o‘rni.
Har bir kasallik inson psixologik holatini o‘zgartirishi mumkin. Bunda 
kasallikka qarshi javob reaksiyasi kasallik xarakteriga va insonnning individual-
psixologik holatiga ham bog‘liq. Zamonaviy tibbiyotda psixosomatik holat shunday 
belgilanganki, har bir somatik (tanaga etkazilgan) buzilishlar yoki surunkali 
kasalliklar fenomen yoki organizmni reaksiyasi (himoya, kompensator, patologik) 
hisoblanadi, ya’ni psixik va somatik holatni bir-biriga yaqin bog‘liqligi bo‘lgan bir 
butun sistema osti holatidir. Ushbu sistema osti holatlar va atrof-muhitni bir-biriga 
ta’siri natijasida ma’lum ko‘p faktorli mexanizm ishga tushadi va qandaydir 
organizmda buzilishlarni keltirib chiqaradi. Bunda kasallikni kelib chiqishida negativ 
psixosotsial faktorlar ahamiyat kasb etib, ularni bartaraf etish yoki kamaytirish tez 
tuzalishga yordam beradi.
Kasallikni shaxsga patogen ta’siri shundaki, massiv va uzoq davom 
etuvchi og‘riqli intoksikatsiya, modda almashinuvini buzilishi, holdan toyish va 
umumiy 
astenizatsiya
psixik jarayonlarni buzilishiga, bemorni aktivligi va 
operatsion-texnik qobiliyatini pasayishiga olib keladi. Klinikada ko‘proq somatogen 

---

14 
va psixogen buzilishlari, gipertonik kasalligi, yurak ishemik kasalligi, oshqozon va 
12 b. i. yara kasalligi bor bemorlar bilan ish olib borishga to‘g‘ri keladi.
Ko‘proq tarqalgan nevrozsimon sindromlar quyidagilardir:
 
Vegetativ buzilish sindromi
 
ko‘p hollarda o‘tib ketuvchi vegetativ krizlar 
– puls tezlashishi, yurak sohasida og‘riq va nohush his, bosh og‘rig‘i, og‘iz qurishi
arterial qon bosimi oshishi, qo‘l va oyoqlar uvishishi va sovuq qotishi, qaltirash 
holida namoyon bo‘ladi. SHuningdek bemorlar yurak “to‘xtab qolishi” va og‘riq 
hissini, noto‘g‘ri urishini sezadilar, ko‘krak qafasini kimdir bosib turganga o‘xshaydi, 
bosh aylanadi, qo‘rquv va bezovtalik bo‘ladi. Ba’zan ushbu krizlar “vahima xuruji” 
deb baholanadi.
 
Astenik sindrom.
Klinik jihatdan quyidagicha namoyon bo‘ladi: ko‘p 
charchash, mehnat faoliyatini susayishi, xotira va diqqatni pasayishi, yuqori 
qo‘zg‘aluvchanlik, ta’sirchanlik oshishi, emotsianal va kayfiyat o‘zgaruvchanligi. Bu 
holatdagi bemorlarga shoshqaloqlik va kutishni yoqtirmaslik, tashqi sensor ta’sirlarga 
yuqori sezuvchanlik xos bo‘ladi. Astenik sindromga uyquni buzilishi, uxlay olmaslik, 
tunda ko‘p uyg‘onib ketish xosdir. 
 
Fobiya sindromi.
Nevrotik fobiyalar qo‘rquvni “shilqim” g‘oya shaklida 
o‘rnashib olishidir. 
Ipoxondriya – o‘z holatiga noadekvat yondoshuv bo‘lib, sog‘lig‘i 
yomonlashishidan o‘ta darajada qo‘rqish, sog‘liq to‘g‘risida gap ochilsa diqqat bilan 
tinglash, o‘zida yo‘q kasalliklarni ham bor deb gumon qilish holatidir. Asosan bu 
patologik holat hisoblanib, psixologik korreksiya va psixologik suhbatlarni talab 
etadi. 
Har xil darajadagi 
depressiv buzilishlar
 
ham katta ahamiyatga ega. 
Bunday holatda o‘z joniga qasd qilish fikri paydo bo‘ladi, attoki amalda qo‘llashga 
harakat bo‘ladi. YUrak dekompensatsiyalangan etishmovchiligida, jigar sirrozi va 
uremiyada ham o‘tkir psixik holatni buzilishlari ro‘y berishi mumkin. Psixik holatni 
buzilishi tana haroratini ko‘tarilishi bilan kechuvchi boshqa somatik kasalliklarda, 
yuqumli kasalliklarda (ko‘proq gripp) kuzatilishi mumkin. Bemorlar atrof-muhitga 

---

15 
orientatsiya qila olishmaydi, savollarga qiyinchilik bilan yoki kuttirib javob berishadi, 
ba’zan nutq va harakatni buzilishi (psixomotor qo‘zg‘alish yoki stupor) kuzatiladi. 
Tibbiyot xodimi shuni bilish kerakki, qo‘shimcha