432
4. O„zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi hukumati qanday
shakllantiriladi?
5. Vazirlar Mahkamasiningn tarkibi qanday?
6. Vazirlar Mahkamasining vakolatlari qanday?
7. Vazirlar Mahkamasining vakolatlari qanday amalga oshiriladi?
8. Vazirlar Mahkamasining boshqa hokimiyat tuzilmalari, organ,
tashkilotlari bilan munosabati qanday?
9. Vazirlar Mahkamasini parlament va Prezident oldida mas'ulligi nimalarda
namoyon bo„ladi?
10. Bosh vazir, Vazirlar Mahkamasi faoliyatida qanday rol o„ynaydi?
11. Bosh vazirning vakolatlari qanday?
12. Bosh vazirni vazifasidan ozod etish tartibi qanday?
13. Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish tartibi qanday?
14. Vazirlar Mahkamasi, Bosh vazir qanday hujjatlar qabul qiladi?
433
XXIV bob. Mahalliy davlat hokimiyati asoslari
§ 1. Mahalliy davlat organlari tizimi
O„zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida mahalliy miqyosda boshqaruvni
tashkil etishga o„ziga xos tarzda yondashilgan, MDH va boshqa sobiq Ittifoqchi
respubliklar Konstitutsiyalaridan
farq qilib, O„zbekiston Konstitutsiyasida
mahalliy davlat hokimiyati organlari tizimi alohida, fuqarolarning o„zini o„zi
boshqarish organlarining tizimi alohida belgilandi. O„zbekistondan boshqa
davlatlarning Konstitutsiyalarida mahalliy davlat hokimiyati degan tushuncha
ishlatilmagan. Jumladan, Belorussiya Konstitutsiyasida “Mahalliy
boshqaruv va
o„zini o„zi boshqaruv”, Qozog„iston Konstitutsiyasida “Davlatning hududiy
tuzilishi va o„zini o„zi boshqaruv”, Qirg„iziston, Rossiya va Estoniya
Konstitutsiyalarida “Mahalliy boshqaruv”, Turkmaniston Konstitutsiyasida
“Mahalliy ijro hokimiyati” alohida bobda, “Mahalliy boshqaruv” alohida bobda
berilgan.
Rossiya Konstitutsiyasida davlat hokimiyati federal miqyosda va federatsiya
sub'ektlari
miqyosida tashkil qilinib, boshqa barcha quyi bo„g„inlarda tuman,
shahar, qishloqlarda mahalliy boshqaruv organlari tashkil qilinadi va
faoliyat
yuritadi.
O„zbekiston Respublikasida mahalliy miqyosda boshqaruv, viloyat, tuman,
shaharlarda mahalliy davlat hokimiyati organlariga, qishloq, shaharcha, ovullarda
fuqarolarning o„zini o„zi boshqarish organlari zimmasiga yuklangan.
Konstitutsiyaga asosan mamlakatimizda
mahalliy miqyosda ham ikki
turdagi, ya'ni vakillik davlat hokimiyati va ijro hokimiyati organlari mavjud.
Konstitutsiyaning
99-moddasiga
binoan, “Viloyatlar, tumanlar va
shaharlarda (tumanga bo„ysunuvchi shaharlardan shuningdek shahar tarkibiga
kiruvchi tumanlardan tashqari) hokimlar boshchilik qiladigan xalq deputatlari
Kengashlari hokimiyatning vakillik organi bo„lib, ular davlat va fuqarolarning
manfaatlarini ko„zlab o„z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadilar”. Bu bilan
konstitutsiyaviy asosda mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlarining tizimi
434
belgilandi (viloyat, tuman, shahar xalq deputatlari Kengashlari)
va hokimiyatning
vakillik organlariga hokimlar boshchilik qilishi belgilandi va bu organ davlat va
fuqarolarni manfaatini ko„zlab, vakolatlarni amalga oshirishi mustahkamlandi.
Konstitutsiyada hokimlar qaysi ma'muriy hududlarda faoliyat ko„rsatishi
haqida alohida norma bo„lmasa-da, Konstitutsiyaning 99-moddasi mazmunidan,
ular viloyat, tuman, shaharlarda faoliyat ko„rsatishini bilib olsa bo„ladi, ya'ni
hokimlar viloyatlar,shaharlar va tumanlarda tashkil qilinadi.
Konstitutsiyaning
102-moddasida
“Vakillik va ijro hokimiyatini
tegishliligiga qarab hokimlar boshqaradi” degan qoida mahalliy miqyosda vakillik
hokimiyati bilan birga ijro hokimiyatini ham o„rnatilganligini ko„rsatadi. Mazkur
modda qoidalari yana qaysi ma'muriy hududlarda
hokim qanday tartibda
tayinlanishi haqida hamda ijro hokimiyatining tizimi haqida xulosa qilish
imkoniyatini tug„diradi. Yuqoridagilardan kelib chiqib, aytish mumkinki, mahalliy
davlat hokimiyati organlarining tizimini vakillik hokimiyati organlari – xalq
deputatlari Kengashlari va hokimlar tashkil etadi. Ularning har biri o„zini tizimiga
ega.
Vakillik hokimiyati organlari, viloyatlar (Toshkent shahar), tumanlar va
shaharlarning xalq deputatlari Kengashlaridan, ijro hokimiyati organlari viloyatlar
(Toshkent shahar), tuman va shahar hokimlaridan iborat. Bu ikkala ta'rif bir
qarashda har ikkala turdagi organlar tizimi bir xil, bir-biriga mos degan fikrga olib
kelmasligi kerak. Chunki Konstitutsiyaga binoan, xalq deputatlari Kengashlari
tuman
tarkibiga kiruvchi shaharlar, shuningdek shahar tarkibiga kiruvchi
tumanlarda tashkil qilinmaydi. Masalan Toshkent shahar tarkibidagi birorta
tumanda xalq deputatlari Kengashlari, ya'ni vakillik organlari saylanmaydi. Ularda
faqat ijro hokimiyati-hokimlar faoliyat ko„rsatadi. Bu vakillik va ijro hokimiyati
organlaritizimidagi o„ziga xos xususiyatdir.
Shunday qilib, mahalliy davlat hokimiyati organlari,mamlakatning
ma'muriy-hududiy tuzilishi viloyat, tuman va shahar pog„onalarida faoliyat
ko„rsatadi. Ular davlat hokimiyatining vakillik organlari va ijro hokimiyati
organlari ko„rinishida mavjuddir.
435
Mahalliy hokimiyat organlarining tizimi deganda viloyat, tuman,
shaharlarda tashkil qilinadigan davlat hokimiyatining vakillik organlari – xalq
deputatlari Kengashlari va ijroiya hokimiyat organlari – hokimliklar yig„indisiga
aytiladi. Bu tizimga kiruvchi vakillik hokimiyat organlari bir-biridan mustaqil,
hamkorlik asosida tashkil qilinsa va faoliyat yuritsa, ijro hokimiyati organlari –
hokimlar vertikal bo„ysunish asosida tashkil topadi va faoliyat yuritadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
