Toshkent davlat yuridik universiteti shaxsiy rivojlanish

 
YODDA TUTING! 
Notiq har qancha katta tajriba va mahoratga ega bo‘lmasin, 
avvalo, o‘rganilayotgan mavzuni chuqur o‘zlashtirgan bo‘lishi hamda 

---

126 
targ‘ib qilinayotgan g‘oyaga avvalo o‘zi ishonishi kerak, aks holda, u 
auditoriya oldida obro‘yini yo‘qotadi. 
Omma oldidagi nutq sifatiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi? 
Nutq so‘zlashda, albatta, asosiy fikr (tezis) bo‘lishi va butun chiqish 
unga qaratilishi kerak. Shuningdek, auditoriya bilan doimiy aloqa 
o‘rnatish lozim. Notanish auditoriyada notiq va tinglovchi o‘rtasida 
tinglovchiga ta’sir qilishga halaqit beradigan “rasmiylik”, ishonchsizlik 
devori bo‘ladi. Bu devorni yo‘q qilish uchun notiq quyidagi vositalarga 
ega bo‘lishi lozim: 

samimiylik (bu notiqning tabassumida ifodalanishi mumkin); 

ishonchli ohang; 

tabiiylik; 

erkin harakat. 
Notiq nutqi tinglovchining diqqatini tortishi uchun: 
 

---

127 
Omma oldidagi nutq qanchalik ta’sirchan? 
 
Bu savolga birgina hayotiy misol bilan javob berish mumkin: 
2015 yilda Amerikaning Prinston universitetilik doktor Uri Xansson 
quyidagi tajribani o‘tkazadi. U bir guruh ko‘ngillilarni MRT (miya 
faoliyatini o‘rganadigan) apparatiga joylab, ularga 50 daqiqalik bir 
filmni namoyish qiladi. Tomosha payti olimlar tomoshabinlar 
miyasidagi o‘zgarishlarni belgilab borishadi. Muayyan qism 
reaksiyalarning bir xilligi tomosha taassuroti hosil qilayotgan 
emotsiyalarning o‘xshashligidan dalolat berar edi. Ko‘ruvdan keyin 
doktor tajriba ishtirokchilaridan filmdan esida qolganlarini diktofonga 
gapirib berishni so‘raydi va aksariyat hikoyalar 20 daqiqacha davom 
etadi. Shundan keyin doktor – bunisi eng muhimi – boyagi yozuvlarni 
filmni ko‘rmagan boshqa ko‘ngillilarga qo‘yib beradi va ularning ham 
miyasidagi o‘zgarishlarni belgilab borishadi. Va aniqlanadiki, filmni 
ko‘rmay, faqat ko‘rganlarni eshitganlarning miyasida ham xuddi 
ularnikidek emotsiyalar hosil bo‘ladi! 
Bu og‘zaki nutqning qanchalar ta’sirli, samarali kuchga ega ekanini 
isbotlaydi. Omma oldida gapirishga jazm etgan har bir kishi aynan mana 
shu kuchga tayanmog‘i lozim bo‘ladi.