Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

Reference 
1. Bernler G., Yunsson L. Teoriya sotsial'no-psikhologicheskoy raboty. M.: RU 
VNIIM, 1992. 342 s. 
2. Kostin I.A. Osobennosti terapevticheskoy pozitsii pri rabote s autichnymi 
podrostkami // Moskovskiy psikhoterapevticheskiy zhurnal. 1994. S. 97-112. 
3. Krotov V.G. Massazh mysli. Pritchi, skazki, sny, paradoksy, aforizmy. M.: 
Sovershenstvo, 1997. 176 s. 
4. Leongard K. Aktsentuirovannyye lichnosti. Rostov n/D.: Feniks, 1997. 544 s. 
5. Prakticheskaya psikhologiya obrazovaniya/Pod red. I.V. Dubrovinoy. M.: Sfera, 
1997. 528 s. 
6. Sotsial'no-psikhologicheskiy diagnostiko-korrektsionnyy instrumentariy / Pod 
red. S.A. Belichevoy. M.: Sotsial'noye zdorov'ye Rossii, 1993. 116 s. 

---

595 
7. Figdor G. "Ya tebya ponimayu, no ya tebe etogo ne skazhu" (O vozmozhnostyakh 
psikhoanaliticheskoy pedagogiki v rabote s trudnymi det'mi) // Psikhologicheskaya 
nauka i obrazovaniye 1998. S. 59-74. 

---

596 
ФИО автора: 
Ochilova Maqsuda Zamonovna 
Navoiy viloyati Navoiy shahar 16 – AFCHO’IM boshlang’ich sinf o'qituvchisi 
Название 
публикации:
«O’ZBEK 
MILLIY 
TA’LIMIDA 
TIZIMIDA 
PEDAGOGIК INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING MUAMMO VA 
YECHIMLARI (Boshlang’ich ta’lim tizimi misolida)» 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada o’zbek villiy ta’lim tizimida boshlang’ich sinflarda 
pedagogik innovatsion texnologiyalardan foydalanishning muammolari va ularning 
yechimiga oid fikr va mulohazalar bildirilgan. 
Kalit so’zlar: 
Boshlang’ich ta’lim, ta’lim – tarbiya, zamonaviy ta’lim, 
o’qituvchi, o’quvchi, motivatsiya, innovatsion texnologiyalar. 
Jahonning yetakchi olimlari, yakdillik bilan kelajakda ilm – fan va aholining 
ta’lim – tarbiyasi Yer yuzidagi kishilik jamiyati taraqqiyotini ta’minlovchi ustivor 
yo’nalishlardan bo’lmog’i lozim demoqdalar. Ma’lumki, hozirgi boshlang’ich ta’lim 
tizimida islohotlarning uchinchi bosqichi talablari amalga oshirilayotgan bir davrda 
umumiy o’rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilarida ba’zi hollarda 
o’qishga bo’lgan qiziqishning pasayganligini kuzatishimiz mumkin. Zamonaviy 
ta’limda o’quvchilar aslida mustaqil ishlashni, o’quv jarayonlarida faol 
harakatlanishni, o’rganilayotgan muayyan mavzular yuzasidan o’zlari qarorlar qabul 
qilishni, o’zgaruvchan hayot shart – sharoitlariga moslashishni uddalashlari lozim. Shu 
sababli zamonaviy boshlang’ich sinf o’qituvchi ta’lim jarayonida o’z oldiga shunday 
maqsad qo’yishi kerakki: 
1.
Ta’lim berishning ijobiy motivatsiyasini ta’minlash; 
2.
O’quvchilarning bilish faoliaytini faollashtirish; 
3.
O’quvchilarni mustaqil fikrlashga va xulosalar chiqarishga o’rgatish; 
4.
Dars jarayonida muammoli vaziyatlar vujudga keltirish va o’quvchilar 
ishtirokida uning yechimini topish; 
5.
O’quvchilarning mustaqil ishlashlarini ta’minlash va h.k. 
Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun esa boshlang’ich sinf o’qituvchisi 
pedagogik va didaktik vazifalarni o’z oldiga mukammal qo’yishi, samarali metod va 
texnologiyalarni izlab topishi zarur. Fikrimizcha, bunday vazifalarni amalga oshirish 

---

597 
uchun o’qituvchi o’z faoliyatida erkin fikrlash vositasida faoliyat turlarini aniqlab 
olishi lozim. Ta’limda bunday metodlar innovatsion texnologiyalar deb yuritiladi. 
Innovatsiya – bu insoniyat hayotining qandaydir sohasida yangilik kiritish, jamiyatning 
jadal taraqqiyotida o’zgarmas unsurdir. Bundan tashqari pedagog olimlar 
innovatsiyaga juda ko’p baho berishgan. Amerikalik olimlar Benjamin Blum, Levi 
Stross, Jon Morenolar fikricha, «...Innovatsion texnologiya ta`lim maqsadlarini 
ko’zlagan etalon asosida o’quvchilarning kuzatiladigan, o’lchanadigan harakatlari 
shaklida oydinlashtirishdir»
163
, - deb ta’kidlashgan.
Ba’zi xorijiy davlatlarda mamlakatning muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun yangi 
texnologiyalarni keng joriy etishda fanni rivojlantirish asosiy vazifa hisoblanadi. 
Taniqli rus olimi J.I.Alferov: “Davlatning kelajagi xom ashyo eksportida emas, balki 
yangi texnologiyalarda”
164
, - deb aytgan. Shu jihatlarni hisobga olgan holda 
maktabdayoq o’quvchilarni yangi texnologiyalar bilan ishlashga omixta etmoq zarur. 
Ko’p hollarda umumiy o’rta ta’lim muassasalarida pedagogik innovatsion 
texnologiyalarni ta’lim amaliyotiga tatbiq etganda birinchi o’ringa texnik va tashkiliy 
masalalar, keyingi o’ringa esa o’qituvchi va o’quvchilarni innovatsion jarayonlarga 
tayyorlash masalalari qo’yiladi. O’qituvchilarning saviyasi, mas’uliyati, pedagogik 
mahoratining yetarli darajada rivojlanmaganligi, o’zgarishlarni qabul qilishga tayyor 
emasliklari, dars jarayonini innovatsion texnologiyalar asosida samarali tashkil eta 
olmaslikalri, darsga puxta tayyorgarlik bilan kelmasliklari natijasida ta’lim sifati 
hamda o’quvchilarning o’qishga bo’lgan qiziqishlari pasayib ketish hollarini 
kuzatishimiz mumkinki, bu holat bugungi ta’lim tizimi rivoji uchun achinarli 
hisoblanadi. O’ylaymizki, asosiy jihatlardan yana biri innovatsiyalarni ta’lim 
amaliyotiga tatbiq etishga o’qituvchilarning psixologik tayyorligi pedagogik 
innovatsion jarayonning muhim sharti hisoblanadi. Chunki, aksariyat hollarda umumiy 
163
Lewy Itross, Bathory Z. The Toxonomy of Educational obyektiv in Continental. Evrop, Univ. of Chikago.1994.P.146-
163. 
164
Саликов В.Ю. «Формирование критического мышления в процессе обучения истории и правовым 
дисциплинам». Тамбов. 2003. стр. 2. 

---

598 
o’rta ta’lim mauassasalarida o’qituvchilar tomonidan innovatsiyalarning qabul 
qilinmaslik holatlari uchraydi. Buning asosiy ijtimoiy sabablari o’qituvchilarning: 
1. Yangilik kiritishning mohiyati va natijasini tushunmasligi hamda 
mavhumlikdan qo’rqishi; 2. Innovatsiyalarni ta’lim jarayoniga tatbiq etishdagi roli 
unchalik darajada ahamiyatga ega emasligi hamda shaxsiy ishtirokining kamligidan 
qoniqmasligi; 3. Ko’p yillar davomida egallagan ko’nikma va malakalarining keraksiz 
bo’lib qolishi hamda kasbiy kompetentligi talab darajasidan pasayib ketishidan 
qo’rqishi; 4. O’z mavqeini saqlab qolishga bo’lgan intilishi hamda o’zini faollashtirish 
ko’nikmasining yetarli darajada rivojlanmaganligi; 5. Funksional vazifalari va 
majburiyatlarining o’zgarishi hamda mehnatdan qoniqish ko’nikmasining 
pasayishidan qo’rqishi; 6. Qayta o’rganishga bo’lgan xohishning pastligi hamda ijodiy 
qobiliyatining yo’qolishi;
Bu omillar ta’lim jarayoniga innovatsion texnologiyalarni keng tatbiq etishga
to’sqinlik qiladi. Shuning uchun umumiy o’rta ta’lim maktablari boshlang’ich ta’lim 
tizimida ta’lim jarayoniga innovatsion texnologiyalarni tatbiq etishda: 
1.
O’qituvchilarning ilmiy – metodik tayyorgarligini rivojlantirish; 
2.
Kasbiy faoliyatini innovatsion yo’naltirish; 
3.
Ularni pedagogik innovatsion jarayonlarga tayyorlash masalalariga alohida 
ahamiyat qaratish lozim, deb o’ylaymiz. 
Xullas, boshlang’ich ta’lim tizimida oqitilayotgan darslar jarayonida innovatsion 
texnologiyalardan foydalanishning muammo va yechimlari bartaraf etilganda, nafaqat 
ta’lim – tarbiya jarayonini mazmunan takomillashtirish, uni sifat jihatdan tamoman 
yangi bosqichga ko’tarishga, balki unib – o’sib kelayotgan yosh avlodni barkamollik 
sari yetaklashga asos bo’ladi.