1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

klassik maktabi 
namoyandalari 
boʻlmish A.Smit, U.Petti, D.Rikardo kabi atoqli iqtisodchi olimlar boylik faqatgina qishloq xoʻjaligidagina 
emas, balki shu bilan birga sanoat, transport, qurilish va boshqa xizmat koʻrsatish sohalarida ham 
yaratilishini isbotlab berdilar va hamma boylikning onasi yer, otasi mehnat, degan qat’iy ilmiy xulosaga 
keldilar. SHuni aytish kerakki, A.Smitning «koʻrinmas qoʻl» printsipi hozirgi kunda juda koʻp tilga 
olinmoqda. 
4. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va vazifalari.
Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmetini aniqlashga oid masalaning yechimi juda 
murakkab boʻlib, bu haqda oʻtmishda ham, hozir ham turli olimlar har xil fikrlar bildirib 
kelmoqdalar. 
Masalan, Aristotel bu fanga uy xoʻjaligini boshqarish qonunlari toʻgʻrisidagi fan deb 
qaragan boʻlsa, merkantilistlar, fiziokratlar va ingliz klassik iqtisodiy maktabi vakillari unga 
boylik toʻgʻrisidagi, uning manbalari va koʻpaytirish yoʻllari, boylikni ishlab chiqarish, 

---

taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilish toʻgʻrisidagi fan deb qaradilar. Keyingi paytda 
mazkur fanni xalq xoʻjaligi, ijtimoiy xoʻjalik toʻgʻrisidagi fan deb ham hisoblamoqdalar. 
Ayrimlar iqtisodiyot nazariyasi fanini moddiy hayotiy vositalarni ishlab chiqarish va 
ayirboshlashni boshqarish qonunlari toʻgʻrisidagi fan deb koʻrsatadilar. A.Marshall esa 
iqtisodiyot nazariyasi (siyosiy iqtisod) fanining predmeti insoniyat, jamiyatning me’yoridagi 
hayotiy faoliyatini tadqiq qilishdan iborat, deb yozadi. 
AQSH va boshqa ba’zi bir mamlakatlardan kirib kelgan «Ekonomiks» darsliklarida 
(iqtisodiyot nazariyasi «Ekonomiks» deb yuritilgan darsliklarda) bu fanning predmeti 
kishilarning moddiy ehtiyojlarini toʻlaroq qondirish maqsadida cheklangan resurslardan samarali 
foydalanish muammolarini tahlil qilish, kishilarning iqtisodiy xatti-harakatlarini oʻrganishdan 
iborat, deb koʻrsatilgan. 
Bizning fikrimizcha,