Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

Т У Р К М А Н И С Т О
Н
т о ж и к и с т о
н
2 боб. СУВ - УЗБЕКИСТОН УЧУН МУҲИМ ҲАЁТИЙ РЕСУРС 
2.1.Ўзбекистоннинг сув ва ер ресурслари 2.1.1. Умумий тушунча 
Узбекистон Республикаси худудининг каттали-ги, жойлашган ери, бой табиий 
ресурслари ва тарихий мероси бўйича Марказий Осиё минтақасининг Орол денгизи 
ҳавзасидаги энг асосий давлатларидан биридир. 
Бақтрия, 
Марғилон, 
Шош, 
Хоразм 
ва 
Турон 
ци-вилизацияси даврига бориб 
тақалади. 
Бир 
пайтлар 
Узбекистон Эрон, Арабистон, Хитой, Греция ва бошқа давлатлар таъсирида бўлган. 
Бугун мустақил Ўзбекистонда 130 дан ортик миллат ва элат вакиллари яшайди, 
маҳаллий халк ўзбеклар, улар республика ахолисининг 3/4 кўпроқ қисмини ташкил 
этади. 
Узбекистон - маданияти юксак ривожланган давлат бўлиб, илдизлари 
қадимги Сўғдиёна, 
2.1.-раем. 
Узбекистон жойлашган ҳудуд харитаси 
Қ И Р Ғ И З И С Т О Н

---

33 
Рельефы 
Узбекистон ландшафта 
ясси тоғлари. 
ўзгармас текисликлари, тоғ ён бағридаги қия ялангликлар, тоғ тармоқ ва тизмалари 
рельеф шакллари жуда хилма-хил (1.1-раем). Мамла-катнинг Шимоли-ғарбий 
қисмини Устюрт платоси ва Оролбуйи худуди эгаллаган. Қизилқум чўлларига 
туташ Мирзачўл, Қарнобчўл ва Қарши чўлининг ясси ялангликлари шарққа қараб 
чўзилиб кетган. Даштлар Ғарбнинг чўл ялангликлари ва Шарқнинг тоғ 
кенгликларини боғлаб турувчи қия тоғ ёнбағирларига қўшилиб кетган. 
Мамлакатнинг тоғ қисми асосан Ғарбий Тян-Шон ва Помир-Олой тармоғи ҳамда 
тизмаларидан иборат. Тоғ ватекисликлар уртасидаги нисбат 1:5. 
Ицлхлми 
Ўзбекистоннинг иқлим хусусиятлари (кескин ўзгарувчанлиги, қуруқлиги, иссиқ ва 
қуёшли кунларнинг кўплиги) мамлакатнинг катта мате-рикнинг жанубида 
жойлашгани ва океанлар-дан узоқлиги билан боғлиқ. Узбекистон қуёшли 
кунларнинг куплиги бўйича - май ойидан октябрь ойигача - Уртаер денгизи ва 
Калифор-ниядан ҳам олдинда туради. ЮНЕП4 аридлиги индекси бўйича (0,05-0,20 
дан 0,65 гача) Ўзбекистоннинг барча худуди (тоғолди ва тоғ қисмидан ташқари) 
ҳаво ва тупроқ қуруқлиги таъсиридаги қурғоқчил худудга киради ҳамда емирилиш 
ва чўлланиш жараёнига мойилроқдир. 
Жанубда (Термиз) январь ойининг ўртача ҳарорати +3°С ва шимолда -8°С (Устюрт 
платоси); ёз ойларида (июль) об-ҳаво 45-49°Сга етади, тупроқ устки қисми 60-70°С 
гача қизиши мумкин. Мамлакатнинг чўл ҳудудларида ёғингарчиликнинг ўртача 
миқдори йилига 200 миллиметрни ташкил эта-ди, тоғолди ва тоғли худудларда эса 
400-800миллиметр, баланд тоғли худудларда эса йилига 2000 миллиметргача 
бўлади. Барча ҳудудларда ёғингарчилик миқдори кескин ўзгариб туради ва баъзи 
йилларда кўп йиллик ёғингарчилик меъёрининг ярмини ташкил эти-ши мумкин. 
Мамлакат худуди агроиқлим шароитига кура, икки агроиқлим вилоятларига (текис 
ва тоғолди-тоғли) ва табиий намгарчилик миқдори, самарали ҳарорат даражаси, 
Жойлашган ери: 
Марказий Евроосиё : 37° 1 Г-45°36-ш.к56°0СГ-73
о
10" ш.у 
Майдони 
447,400 км
2 
Қиёсий майдони 
Олмония ва Португалия майдонлари билан биргаликда 
Маъмурий бўлиниши 
Қорақалпоғистон Республикаси, 12 вилоят ва 175 туман 
Аҳолиси 
26,021 млн. жумладан, қишлоқ аҳолиси 16,6 млн. 
ЯИМ (АҚШ доллари) 
13 666 860 000 (WDI маълумотлар базаси, 2005) 
Gmi индекс (%) 
26,08 (БМТ Тараққиёт дастури, 2005) 
Пойтахти 
Тошкент (2,2 млн. аҳоли) 
Тарихий шаҳарлари 
Самарканд, Бухоро ва Хива