Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

Parasimpatik qism. 
Umumiy tuzilishi jihatidan, parasimpatik asab tizimi va 
simpatik asab tizimi deyarli o‘xshashdir (ilova:64-rasm). Parasimpatik asab 
tizimining ham markaziy va tashqi tuzilmalari mavjud, qo‘zg‘alish bajaruvchi 
a’zoga ikki neyronli yo‘l orqali yetib boradi: ganglionar oldi neyron miyaning 
kulrang moddasida joylashgan, ganglionar keti neyron esa periferiyaga chiqarilgan. 
Ammo, parasimpatik asab tizimining o‘ziga xos xususiyatlari ham mavjud. 
Birinchidan, bu tizimning markazlari bosh va orqa miyada bir-biridan va simpatik 
markazdan uzoqdagi sohalarda joylashgan. Ikkinchidan, tanada parasimpatik tizim 
ta’sir o‘tkazadigan doira ancha tor, ba’zi a’zo va to‘qimalar, masalan, bachadon, 
MAT, qon tomirlarning deyarli hammasi parasimpatik innervatsiyaga ega emas. 
Parasimpatik asab tizimining markaziy tuzilmalari o‘rta, uzunchoq va orqa 
miyalarda joylashgan. O‘rta miya (mezensefal) qismining yadrosi Silviy suv 
o‘tkazgich tubida bo‘lib, ko‘z mushaklariga, so‘lak va ko‘z yoshi bezlariga uch juft 
bosh asablar tarkibida preganglionar tolalar yo‘llaydi. Bu tolalar ko‘zni 
harakatlantiruvchi, yuz va til-halqum asablar tarkibida kipriksimon, quloq, til osti 
va tanglay tugunlariga yetib keladi va ganglionar keti neyronlarning tana va 
dendritlarida sinapslar hosil qiladi. Uzunchoq miyadagi (bulbar) markazdan 
chiqqan ganglionar oldi tolalar bo‘yin, ko‘krak va qorin bo‘shliqlaridagi a’zolarga 
sayyor asab tarkibida o‘tadi. Parasimpatik asab tizimining dumg‘aza bo‘limi orqa 

---

177 
miyaning uch dumg‘aza segmenti yon shoxlarida joylashgan. Bu erdan, tolalar 
chanoq asabi tarkibida chanoq a’zolariga yo‘l oladi.Parasimpatik asab tizimi sezgir 
yo‘llarining bosh kollektori - sayyor asab hisoblanadi. Mushukning bo‘yin 
qismidagi tolalarning umumiy soni 30 ming bo‘lsa, ularning 80-90 % afferent 
tolalardan iborat.