|
Mavzu: 9-SINFDA KIMYO KECHALARINI O’TKAZISH
METODIKASI
O'rta maktab kimyo kursida elektrolitik dissotsiatsiya qonuni. Bu kurs 9 sinfda o'tiladi
va uning nazariy platformasi hisoblanadi. Kimyoviy bog'lar qonuniyatlariga asoslanib
u davriylik bilimni rivojlantiradi, moddalar tuzilishi bilimlariga yangi tushunchalar
kiritadi. Qanday ta'sir bog'larni uzishga sababchi ekanligi va elektrolitlarning suvli
eritmalari xossalarini ham tushuntiradi. Bu mavzuni o'tishda o'quvchilarning oldingi
kimyoviy muvozanat bilimlari asos qilib olinadi. Darsning maqsadi bu dissotsiatsiya
jarayoni sharoiti, mexanizm, elektrolit moddalar haqida tushuncha, eritmadagi ionlar
harakati va ular orasidagi reaksiyalarni o'rganishdir. Bu mavzuda elektrolitlarning har
xil zaryadli ionlarga parchalanishi misolida uning ichidagi ziddiyat qarama-qarshilik
falsafiy kotegoriyalar qaraladi. Tarixiy yondoshish esa dunyoni bilish mumkinligini,
modda tabiati tushunchalarining rivojlanishi, kimyoviy reaksiya va kimyoviy element,
tabiatdagi xilma xil modda zarrachalari borligini bilishga sabab
bo'ladi.O'quvchilarning moddalar, kimyoviy reaksiyalar haqidagi tushun halari
chuqurlashib, yangi sifat pog'onasiga ko'tariladi, reaksiyalarning ionli mohiyatini
tushunishi esa kimyoviy protsesslarni, yangi bilimlarni o'rganishni boshqacha
yo'llarini bilishga majbur qiladi. Bu mavzu oldingi tushunchalarni rivojlantirib, yangi
nazariy bazani yaratadi va butun kimyo kursini o'rganishda poydevor bo'ladi. Bu
mavzu tarkibi quyidagi muhim modda tushunchalarini: elektrolitlar, eritmadagi ionlar,
dissotsiatsiya mohiyati, eritmalardagi ionli reaksiyalarni borishidan boshlanadi.
Elektrolitlarning suvdagi holatini 8 sinfda o'rganilgan anorganik birikmalardagi
kimyoviy bog'lar haqidagi bilimlar asosida o'zlashtiriladi. Har xil ionlarning ta'sirini
esa fizika bilimlariga asoslanadi. Fizikada elektrolitlar haqida ham birlamchi
tushunchalar bor edi. Bu mavzu quyidagi sxema orqali bildirilishi mumkin.
Mavzu tuzilishi tartibi. Eng asosiy markaziy masala bu modda haqida, bu holda
modda-elektrolit tushuncha bo'ladi. Avval elektrolit va elektrolitmaslar farqlanadi,
keyingina dissotsiatsiya hodisasi tushuntiriladi. elektrolitik dissotsiatsiya maxsulotlari
tushuntirilgach gidratlangan ionlar jarayoni kimyoviy ekanligi aytiladi. Yangi
tushuncha modda eriyotganida eriyotgan modda va erituvchi orasidagi yangi
tushunchalar paydo bo'ladi. Bu hodisalar bilib olingach elektrolitlarning suvdagi
xossalari o'rganilishi mumkin. Shu material asosida anorganik moddalar sinflari,
xossalari tushunchalari o'rganiladi va nazariy asoslanadi. Eritma ichidagi ion
almashinish hamda oksidlanish-qaytarilish misolida kimyoviy reaksiyalar
tushuntiriladi. Bunda uch muhim yo'nalish bildiriladi:
1) ionlar bog'lanishi yo'nalishidagi almashinish reaksiyasi boradi.
2) elektrolit tuzining suv bilan ta'siri (gidroliz) qaytar reaksiyaning o'ziga xos yo'lidir.
3) oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari, eritmalarda boradi va tarkibi, hamda ion
zaryadlari o'zgarishiga olib keladi, bunda oksidlanish-qaytarilish tushunchasi bilan
elektrolitik dissotsiatsiyasi orasida bog'lanish o'rnatiladi.
Elektrolitik dissotsiatsiya qonunlari asosiy yo'nalishlarini o'rganish natijasida hamma
materiallar umumlashtiriladi.Bu mavzuni o'tishda asosiy uslub bu muammoli
yondoshishdir. Asosiy masala elektrolitlarning xossalari, ularning eritmada
parchalanishida hosil bo'lgan ionlar bilan bog'liqdir. Quyidagi savollarni yechish kerak:
1) Nega elektrolitlar elektr tokini o'tqazadi, elektrolitmaslar o'tqazmaydi?
2) Nega ionli va qutbli birikmalar ionlarga dissotsiyalanadi, kovalentlilar esa yo'q?
3) Dissotsiatsiyaga nima ta'sir etadi - erituvchi yoki elektr toki?
4) Atom va ion orasida farqmavjudmi?
Mavzu o'tishda demonstratsiya va laboratoriya eksperimentlarini ham ko'rsatish kerak.
O'qituvchi asosiy mehnati ikki yil davomida molekulyar tenglamalar yozgan
o'quvchilarni ionli tenglamada yozishga o'rgatishdir. Shu vaqtda o'quvchilar
"oksidlanish darajasi", "ion zaryadi", "valentlik" terminlarini aralashtiradilar, aniq
tushunchalarga ega emas, dissotsiatsiya sabablarini notug'ri tushunishlari mumkin.
Elektrolitik dissotsiatsiyaning ma'nosini bildirishda kimyoviy bog'lar qonunlari
asosida tushuntirish kerak, elektrolit suvning polyar molekulalari bilan ta'sirlanishi
hamda elektr o'tqazuvchanlik - elektrolitlarning ionlarga dissotsiatsiyalanishi hisobida
ekanligini ham tushuntirish kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
