O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Tomirlarni ko’zdan kechirish.
Chakka arteriyalarining bo’rtib 
chiqishi va ularning pulsatsiyasini ko’zga tashlanishi ateroskleroz va 
gipertoniya kasalliklari uchun xos. Aortal klapan yetishmovchiligida 
bo’yin sohasida uyqu arteriyasining sistolik kengayishi va diastolik 
puchayishi kuzatiladi (karatid raqsi) va ba’zida shunga mos ravishda 
bemor boshini chayqalishi simptomi (Myusse simptomi ) kuzatilishi 
mumkin . Karotid raqsi ba’zida o’mrov osti, yelka, bilak arteriyalari va 
hatto 
arteriolalarning, 
kapillyarlarning 
pulsatsiyasi 
(bazan 
tireotoksikozda) bilan davom etadi (pulsatsiyali inson) . 
Kvinke simptomi
– tirnoqqa yengil bosib ko’rilganda sistola 
vaqtida qizarish, diastola vaqtida oqarish kabi o’zgarish aortal 
nuqsonlarda kuzatiladi. 
Stoks yoqasi-yuqori kavak venaning qisilishi tufayli bo’yin 
venalarining kengayishi va bo’yin, yuz sohasida shish kuzatilishi. Bu 
eksudativ perikardid va aorta yoyi anevrizmida kuzatiladi.
Venalarni 
kengayishi 
ham 
diagnostik 
ahamiyatga 
egadir. 
Venalarning mahalliy kengayishi ko’pincha o’smalar kattalashgan limfa 
tugunlari (leykoz va limfagranulematozda) tomirni qisib qoyishi 
natijasida yuzaga keladi. Yurakning o’ng qismi yetishmovchiliklarida, 
ko’krak ichida bosim ortganda venalarda umumiy dimlanish yuzaga 

---

159 
keladi. Bunda bo’yin venalarini kengayishini ham ko’rish mumkin. 
Yuqori kovak venasida qon oqishi kiyinlashuvi hisobiga bo’yin, bosh, 
qo’llar, ko’krak qafasi oldingi qismi venalari kengayadi. Bunda 
kollaterallar orqali qon pastki kovak venaga tushadi. Pastki kovak 
venada dimlanish bo’lsa, oyoq venalari va qorin yon tomon venalari 
kengayadi. Oyoqlarda, qorinda shish kuzatiladi. 
Boyin sohasida bo’yin venalarini pulsatsiyasini ko’rish mumkin. 
O’ng qorincha sistolasi vaqtida qon bo’yin venalarida dimlanadi va 
venalar kengayadi, bo’lmacha diastolasida bo’yin venasidan qon 
bo’lmachaga tushadi, venalar bo’shaladi. Meyorda arteriyalar sistolik 
kengayishida bo’yin venalar bo’shaladi bu manfiy vena pulsidir. 
Sog’lom insonlarda vena pulsi yaxshi ko’rinmaydi ammo yotgan holatda 
yaxshi ko’rinadi. Katta qon aylanish venalarida bosim oshsa bo’yin 
venalari kengayadi va pulsatsiyasi yaxshi korinadi, bu o’ngda o’ng yelka 
venasi kaltaligi tufayli yaxshi ko’rinadi. Garchi vena pulsatsiyasi 
arteriya pulsatsiyasi bilan birga kelganda musbat vena pulsi hisoblanadi. 
Vena pulsi uch tabaqali klapan yetishmivchiligida ko’proq uchraydi, 
chunki venada dimlanish bo’ladi. Vena pulsatsiyasi chin va yolg’on 
bo’lishi mumkin. Yolg’on vena pulsatsiyasi vena pulsini uyqu 
arteriyasidan beriladigan pulsatsiya bilan bazan almashtirish mumkin. 
Uyqu arteriyasi pulsatsiyasi undan ichkariga bo’ladi. Qo’l bilan 
bosilganda chin vena pulsatsiyasi shu joyda sezilmaydi. Yolg’on vena 
pulsatsiyasida qo’l bilan bosilganda yaxshiroq ko’rinadi. 
Qo’l barmoqlarini baraban tayoqchasimon shaklga o’tishi aortal 
parok uchun xosdir.Lipidlar almashinuvi buzilishiga xos simptomlar 
ksantelazma, ksantoma ko’rinadi.