T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

T adbirkorlik o ‘yinlarining texnologik sxem asi
T ayyorgar- 
lik bosqichi
0 ‘yinni ishlab 
chiqish
• ssenariy yaratish
• tadbirkorlik o ‘yini rejasi
• o ‘yinning umumiy tavsifi
• y o ‘l-yo‘riqlar mazmuni
• moddiy ta ’minot tayyorgarligi
0 ‘yinga
kirishish
• muamrno, maqsadni aniqlab olish
• shartlari, yo ‘l-yo‘riqlar berish
• reglam ent, qoidalar
• rollarga taqsim qilish
• guruhni shakllantirish
• m aslahat (konsultatsiya)
0 ‘tkazish
bosqichi
Vazifani 
guruh b o ‘lib 
ishlab chiqish
• m anbaiar bo‘yicha ishlash
• trening
• “fikrlash hujum i”
• o ‘yin texnikasi ustida ishlash
Guruhlararo
m unozara
• guruhlarning chiqishlari (fikrlari)
• natijani him oya qilish
• m unozara qoidasi
• ekspertlar ishi
Tahlil va um um lashtirish 
bosqichi
• o ‘yinni to ‘xtatish
• tahlil refleksiya
• o ‘yinni 
baholash 
va 
o ‘z-o ‘zini 
baholash
• xulosalar va um um lashtirishlar 
1 • tavsiyalar
Bunday o ‘yinni 
m uayyan o b ’yektda o'tkazish 
m aqsadga 
muvofiqdir. R ahbarlar va o ‘qituvchilar oldindan rollarni belgilab 
qo ‘yadilar. M asalan, agar o ‘yin konstruktorlik byurosining tuzilmasini 
o ‘zlashtirishga qaratilgan b o ‘lsa, quyidagilar belgilanadi: “KB bosh- 
lig ‘i”, “Bosh konstruktor”, “ Lxtirochi”, “Opponent”, “C hizm akash”, 
“Tekshiruvchi”, “M aslahatchi”, “N azoratchi” va b.
Shundan so ‘ng quyidagilar tuzib chiqiladi:
- 
har birining egallaydigan vazifalari va xatti-harakatlarining 
bahosi b o ‘yicha y o ‘riqnoma;
84

---

- 
o ‘yin jarayonining asosiy davriyligi bo‘yicha dastur ishlab 
chiqiladi.
Ijodiy faoliyatning biror bosqichida m uayyan strategiya, taktika 
va 
uslublarni 
q o ‘llash 
malakasini 
shakllantirishga 
qaratilgan 
tadbirkorlik va rol o ‘yinlari.
M asalan, “ilm iy-tadqiqot ishlarida m a’ruza, m unozara” tarzidagi 
o ‘yin.
B u o ‘yindagi asosiy rollar quyidagicha bo ‘lishi mumkin:
“B oshlovchilar” - o ‘qituvchi ishlab chiqarish mutaxassis;
“Peshqadam lar” 
-
m uhokam a 
qilinadigan 
m uam m oning 
m uayyan m asalasi 
b o ‘yicha vaziyatni 
tasavvur qila oladigan 
m a’ruzachilar:
“B ezakchilar” - peshqadam larning m a’ruzalari va chiqishlarini 
ko'rgazm ali tasavvur etishlari va tushuntirishlarini ta ’minlovchi o ‘yin 
ishtirokchilari.
“A ssistentlar” 
peshqadam lar 
yordamchilari 
bo‘lib, 
ular 
peshqadam larga va opponentlarga k o ‘rgazmali chiqishlariga yordam 
beruvchi o ‘yin ishtirokchilari.
“ Rasmiy opponentlar” - peshqadam larning m a’ruzasi va boshqa 
m ateriallar b o ‘yicha rasmiy tanqidiy ruhda chiqish qiluvchilar:
“N orasm iy opponetlar” - muammo b o ‘yicha guruh b o ‘lib yoki 
m ustaqil ilm iy-tadqiqot olib boruvchi barcha boshqa talabalar - o ‘yin 
ishtirokchilari;
“C halg‘ituvchilar” - korxona yoki ilmiy m uassasada q o ‘shim cha 
salbiy hodisa, dalillarni bayon qilish asosida o ‘yin ishtirokchilarining 
faolligiga sabab b o ‘ladigan savollar q o ‘yishi lozim b o ‘lgan o ‘yin 
ishtirokchilari. K orxona yoki ilmiy m uassasa m utaxassislari, oliy 
o ‘quv yurti o ‘qituvchilari, ilmiy xodim lari, aspirant, talabalar bu 
“vazifa”ni bajarishlari mumkin.
“R egistratorlar” 
-
m unozaralarni 
yozib 
oluvchi 
o ‘yin 
ishtirokchilari;
“Ekspertlar” 
-
m a’ruza 
m uhokam asidagi 
chiqishlar 
va 
yechim ning guruh b o ‘lib qabul qilinishi b o ‘yicha o b ’ektiv baho 
beruvchi o ‘yin ishtirokchilari. Bu vazifada korxona va ilmiy m uassasa 
m utaxassislari, oliy o ‘quv yurti o ‘qituvchilari va ilmiy xodim lari, 
aspirant va talabalar qatnashishlari mumkin.
Bunday o ‘yinlarda quyidagi asosiy vazifalar hal qilinadi:
B o ‘lg‘usi m utaxassisni axborot alm ashishga o ‘rgatish;
U larda o‘z nuqtai nazarlarini asoslash va him oya qilish, boshqa 
kishilarning g ‘oyalariga kirib bora olish, guruh b o ‘lib yechim qabul
85

---

la olish malakasini shakllantirish.