Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Кўргошин ва унинг бирикмалари. 
Кўргошин - оғир металл бўлиб, солиштирма оғирлиги 11,3, 327°С даражада эрийди, 
1740°С даражада кайнайди, кўргошин буғлари ҳаводан оғир, 400 - 500°С даража ҳароратда 
кўп миқдорда буг чиқади ва ҳавога чиқиб аэрозолга айланади. 
Аэрозоллар 2 хил бўлади: дезинтеграцион аэрозоль - ҳар қандай қаттиқ жисмнинг
механик парчаланиши иатижасида ҳосил бўлади. 
Конденсация аэрозоли - металл буғлари ҳавога чиқиши натижасида совиб 
қонденсацияланади ва юқори дисперсли аэрозоллар ҳосил бўлади. Масалан: сув қайнайди ва 
кайнаш натижасида совиб, яна сувга айланади. 
Масалан: қурғошин эрийди, бугланади ва ҳавода совийди ва қонденсация аэрозоли 
ҳосил бўлади, яъни асил ҳолига қайтади. 
Ҳаво ҳарорати қанчалик катта бўлса, қурғошин кўп парчаланади. Кўргошиннинг энг 
кўп тарқалган анорганик бирикмаларидан: қурғошин оксидлари ( РЬО ) ѐки глѐт, сурик, 
қурғошин судьфидлари (РЬS). Кургошин Сульфати (РЬSО
4
). кўргошин йодидлари, 
арсенатлари, хромат ва силикатлари. 
Юқорида қайд этилган ҳамма бирикмалар - заҳарлилик ҳусусиятларига эга. Уларнинг 
ичида энг- заҳарлиси кўргошин сульфати, оксид нитрат ва хлорид бирикмалари 
ҳисобланадилар. 
Кургошин ва унинг бирикмалари ҳалк хужалигида, ишлаб чиқариш корхоналарида 
жуда кунг тарқалган, жумладан : 
- тог-қон саноати, яъни кўргошинни қазиб олишда; 
- рудаларни бойитиш фабрикаларида; ҳар бир қонда бойитиш корхоналари мавжуд. 
Қазиб олинган жинслар таркибида 5% кўргошин, 95% бошқа жинслар мавжуд. Анна шу 
корхонада 95% жинсларни ажратиб олингандан қолган қурғошин олинади. Бу рудалар 
таркибида радиоактив? моддалар ҳам учраши мумкин; 
- кўргошинни эритишда; 
- кўргошин буѐқлар олишда (сурик, белила, пигментлар); 
-бронза, латун олишда ; 
-босмахоналарда, яъни ҳарф теришда 2 хил усул билан олиб борилади : 
Биринчи усул - бевосита қўлда ҳарф теришда. Бу мақсадда нишоб столидан 
фойдаланилади, улар махсус каттакчаларга бўлинган бўлиб, уларда олдиндан тайѐрланган 
кўргошин котишмаларидан ишланган ҳарфлар бўлади. 
Иккинчи усул машина воситасида ҳарф териш - линотип усул дейилади. Бунда махсус 
қурилмалар бўлиб машинада ҳарф терувчи станок мавжуд, Станокда махсус эритилган 
кўргошин бўлиб, у қолипга тушади ва тайѐр матн ҳосил бўлади; 
- ҳарбий саноатда кўргошин ишлатилади, яъни портловчи моддалар ва ук тайѐрлашда 
ишлатилади; 

---

66 
- машинасозлик саноатида (оқлаш ишларини, ванналарни бутлашда); 
- элекгр кабеллари ишлаб чиқаришда (кабелларни қурғошин билан урашда); 
-қурғошинли экранлар тайѐрлашда., ионлаштирувчи радиацияда ишловчилар 
учун ШХВ тайѐрлашда; 
- чинни ва биллур -заводларида (бу махсулотни жарангдор ва юпка бўлишини 
таъминлаш учун); 
- аккумулятор ишлаб чиқаришда, резина саноати ва ҳар-хил кўргошинли реактивлар 
тайѐрлашда; 
- қурғошинли Органик бирикмаларни тайѐрлаш саноатида; 
- нодир металлар олишда (селен, германий, теллур ва бошқалар).