Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

 
Пахтачилик ва пахта тозалаш заводларида меҳнат гигиенаси 
 
Ўзбекистон Республикасида пахта етиштириш ва пахта тозалаш заводларининг ўрни. 
Ҳозирги замон қишлоқ хўжалигининг ўзига хос гиг.муаммолари. Пахта тозалаш 
заводларининг атроф-муҳитга таъсири. Пахта етиштириш жараѐнида ишловчилар меҳнат 
шароитлари. Пахтачиликда технологик жараѐн кетма-кетлиги, ўзига хос хусусиятлари. Пахта 
етиштириш, ер ҳайдаш ва тайѐрлаш ишлари. Асосий касбдаги ишловчиларга таъсир этувчи 
етакчи омиллар. Қишлоқ хўжалик механизаторларини меҳнат шароитлари. Пахта тозалаш 
заводларида ишловчилар организмига таъсир этувчи комплекс зарарли ва ҳавфли омиллар. 
Пахтани экиш, ўстириш ва териш жараѐнларига тавсиф. Пахтачиликда қўлланилувчи турли 
хил пестицидлар. Пахта тозалаш заводларида касб касалликлари. Ишловчилар 
саломатлигидаги ўзгаришлар ва соғломлаштириш чора-тадбирлари. 

---

403 
Ўзбекистон трикотаж корхоналарида ишловчи аѐлларнинг меҳнат гигиенаси 
 
Асосий тармоклар: тўқимачилик, тикиш, тикувчилик, пойафзал ва тери 
махсулотларини ишлаб чиқариш. Механизация даражаси. Технологик жараѐнга гигиеник 
тавсиф. Ишлаб чиқариш асбобларига гигиеник ва эргометрик тавсиф. Тайѐрлов босқичи: 
хом-ашѐни тури ва уни тайѐрлаш. Ишлаб чиқаришнинг ва махсулотнинг хилма-хиллиги. 
Ишлаб чиқаришда хавфли ва зарарли омиллар: чанг, шовқин, тебраниш, ноқулай 
метереологик шароит, мажбурий ишчи ҳолат, монотонлик, тикувчиликда гипокинезия 
ҳолати. Умумий ва касб касалликлари. Профилактик чора-тадбирлар. 
 
Қурулиш ва қурилиш материаллари ишлаб чиқаришда
меҳнат гигиенаси 
 
Қурулиш ишларининг асосий турлари. Уларни ташкил этиш босқичлари. Қурулиш 
ишларни технологияси, мосламар тури, механизация даражаси. Ҳар-ҳил босқичларда меҳнат 
гигиенаси: бошланғич цикл, бинони қобиғини кўтариш, хоналарни пардозлаш ишлари.
Асосий қурулиш ишларини олиб бориш, гигиеник аҳамиятига эга бўлган доимий иш 
жойининг бўлмаслиги, очиқ ҳавода ишлаш, иситиш қурилмаларининг йўқлиги. Хавфли 
жарохатлар, иш механизациясини етишмаслиги, баландликда ишлаш, ҳар-ҳил ишларни 
бажариш, дам олиш ва иш вақтида оқилона фойдаланиш, яшаш шароитини ноқулайлиги. 
Етакчи бўлган зараларга ишлаб чиқаришдаги хавфли омиллар ва ўраб турган муҳит. Совуқ 
ва иссиқ микроиқлим шароитида меҳнат гигиенасини аҳамияти, умумий ва касб 
касалликлари. Соғломлаштириш чора-тадбирлар. Меҳнат гигиенасида ишлаб чиқариш 
материалларига қуйладиган асосий шарт: цемент, ғишт, темир-бетон қоришмаси, шиша, 
керамика ва бошқалар. Технологик жараѐнга ва ишлаб чиқариш асбобларига гигиеник 
тавсиф. Асосий касблар. Ишлаб чиқаришда хавфли ва зарарли омиллар: чанг, микроиқлим, 
тебраниш ва шовқин, кучли жисмоний зўриқиш. Умумий ва касб касалликлари. Асосий 
профилактик чора-тадбирлар, атроф муҳитни мухофаза қилиш, меҳнат шароитини яхшилаш.