S. Ashirboev, I. Azimov O’zbek tilining tarixiy grammatikasi

eliң
evlәri, 
anlarың
 
evlәri. 
-үң 
qo’shimchasi. Bu qo’shimcha 
kim
olmoshi bilangina qo’llangan: 
Sen 
kimүң
 og’lы-sen? 

Qaratqich kelishigi qo’shimchasining bunday variantlari singarmonizmli 
turkiy tillarda va singarmonizmli o’zbek shevalarida ham uchraydi.
Bu kelishikning belgisiz qo’llanishi eski o’zbek adabiy tili uchun ham 
xarakterli bo’lgan: 
Mүlk
ikki bāg’ы ikki ālam \\ Sultanlыg’ erүr saңa musallam 
(Xamsa). 
Tushum kelishigi
.
Eski o’zbek adabiy tilida tushum kelishigi 
–nы 
\\-ni
\\ -n 
\\-ы \\-i 
variantlariga ega bo’lgan. 
-nы\\-ni.
Bu affiks o’zbek tili taraqqiyotining barcha davrlarida qo’llanib 
kelgan: 
Yolnы 
berkitәyin, 
qamug’nы
qutqarayыn (QR). Bu 
sөzni
kizlәdilәr (TF).
Bu qo’shimcha «Bobirnoma» asarida qaratqich ma’nosini bildirgan: 
Bir 
qыrg’avulnы 
үskүnәsini
 tөrt kishi yeb tugata almaydur (BN). 
-n.
Bu qo’shimcha varianti eski o’zbek tilida ancha faol qo’llangan Lekin u III 
shaxs egalik qo’shimchasidan keyin qo’shilgan: 
Qыlыch birlә 
bashыn
 kesti (O’N). 
Ismāilnың 
evin
sordы (QR). 
Tushum kelishigining bu qo’shimchasi she’riy 
asarlarda keng qo’llangan. 
-ы\\-i.
Bu qo’shimcha I va II shaxs egalik qo’shimchalaridan keyin 
qo’shilgan: 
Adl qulag’ы-la eshit 
halыmы
 (Muqimiy). 
Aqlыmы
 tamam aldы tүgmәi 
giribaniң (Furqat). 
Tushum kelishigining belgisiz qo’llanishi ham eski o’zbek tili uchun 
xarakterlidir: 
Qoymag’umdur