‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

2-bosqich:
—■ o ‘qituvchi birinchi berilgan vazifani har bir tinglovchi to - 
m onidan yakka tartibda bajarilishini ku zatadi, qiynalganlarga y o rd am
beradi, yoki qaytadan tushuntiradi;
— h a r b ir tinglovchi tarqatm a m aterialdagi „YaKKA B A H O “ 
b o ‘limiga shu erda berilgan harakatlardan o ‘zining shaxsiy fikri asosida 
m an tiq iy ketm a-ketlig in i raq a m la r b ila n belgilab c h iq a d i, y a ’n i 
berilgan 13 harakatdan, uning fikricha, qaysi biri birinchi b o i is h i , 
qaysi biri esa ikkinchi boMishini va hokazo. Bu vazifani bajarishga 10 
daqiqa vaqt beradi.
3-bosqich:
—
o ‘qituvchi tinglovchilardan 3 kishidan iborat kichik g u ru h la r 
tashkil etish larin i so ‘raydi. 3 kish ilik g u ru h la r tin g lo v c h ila rn in g
xohishlariga qarab yoki raqam lar b o ‘y ich a tashkil etilishi m u m k in ;
— kichik guruhlardagi tinglovchilarning h ar biri o ‘z qog‘ozidagi 
yakka baho b o ‘lim ida belgilangan h arak atlar ketm a-ketligi b ila n b ir- 
biriarini tanishtiradilar, keyin 3 kishida u c h xil b o ‘lgan k e tm a -k e tlik n i 
birgalashib, bir-birlari bilan tortishib, bahslashib, bir-birlariga t a ’sir 
o ‘tkazib, o ‘z fikrlariga ishontirib kelishgan holda bir m uq im g a kelib 
ularga tarqatilgan qog'ozdagi „ G U R U H B A H O SI“ bo‘limiga ra q a m la r 
bilan belgilab chiqadilar.
— o ‘qituvchi kichik guruhdagi tortishuvlarda ishtirok e tm a y d i, 
faqat kichik guruhlar va har b ir tinglovchi faoliyatini k u z a ta d i. Bu 
vazifani bajarish uchun 20 daqiqa vaqt beriladi.
4-bosqich:
B archa kichik guruhlar o ‘z ishlarini tugatgach, o ‘q itu v c h i h a ­
rakatlar ketm a-ketligi bo‘yicha to ‘g‘ri javobni beradi, y a ’ni tin g lo v ­
chilardan ularga tarqatilgan qog‘o zlardan „ T O ‘G ‘RI JA V O B “ b o i i -
m ini topishi va unga o ‘qituvchi to m o n id an aytilgan harak atlar k e tm a - 
ketligining raqam larini yozishni so‘raydi.

---

5-bosqich:
0 ‘qituvchi „T O ‘G ‘RI JAVOB“ boMimida berilgan raqam lardan 
„Y aK K A BAHO“ b o ‘lim ida berilgan raqam lam i (yoki aksincha), ya’ni 
k attad an - kichikni ayirgan holda „YaKKA XATO“ bo ‘limiga chiqqan 
fa rq n i yozishni so ‘raydi. „Y aK K A BA H O “ b o ‘lim idagi sonlarni 
y u q o rid a n pastga q arab q o ‘shib chiqib um um iysini hisoblashlari 
kerakligini uqtiradi.
6-bosqich:
—
xuddi shu tartibda „T O ‘G ‘RI JAVOB“ va „ G U R U H BAHOSI“ 
o ‘rtasidagi farq kattadan-kichikni ayirish orqali bajariladi, chiqarilgan 
farqlar soni „ G U R U H X A T O S I“ bo‘limiga yozilib, yuqoridan pastga 
q a ra b q o ‘shiladi va um um iy son keltirib chiqariladi.
7-bosqich:
— 0 ‘qituvchi yakka va guruh xatolarining um um iy m iqdori (soni) 
b o ‘yicha tushuncha berib, ulam i alohida-alohida sharhlab beradi.
„YaKKA XATO“ b o ‘lim idagi umumiy sonlam ing sharhi:
Agar yakka xatolar soni 30 gacha bo‘lsa, b unday tinglovchilarda 
tashkilotchilik, konstruktivlik qobiliyati etarli, ular m ustaqil ravishda 
h a r bir ishni tashkil eta oladilar, turli sharoitlardagi harakatlar vaqtida 
m an tiq li ulam ing ketm a-ketligini tashkil eta oladilar.
A gar yakka xatolar soni 30 dan 40 gacha b o ‘lsa, bunday tinglov­
ch ila rd a tashkilotchilik qobiliyati yetarli em as, biron b ir ishni yoki 
faoliyatni tashkil etishlarida qiynaladilar yoki pala-partishlikka yo‘l 
q o ‘yadilar. Shuning uchun ular alohida kuislarda o ‘qishlari yoki mantiqiy 
fikrlashga o‘rganishlari kerak b o ‘ladi.
A gar xatolar son 40 d a n yuqori bo‘lsa, b unday tinglovchilarda 
tash k ilo tc h ilik , m antiqiy fikrlash qobiliyati etarli em as, u lar o ‘z 
u stilarida ishlashlari kerak b o ‘ladi yoki maxsus treninglar kurslarida 
o ‘qishlariga to ‘g‘ri keladi.
„ G U R U H XATOSI“ b o ‘limidagi um um iy sonlam ing sharhi:
— Agar xatolar soni 30 gacha b o ‘lsa, bu guruhlardagi tinglovchilar 
b ir - birlarini tushunishga harakat qilganlar, b ir-b irlarin i ishontira 
olganlar va natijada bir xil natijaga erishiganlar. D em ak, guruhda samimiy 
m u n o sab at o ‘m atilgan, fikrlar bir joydan chiqqan.
— A gar guruhning x ato lar soni 30 d an 40 gach a b o ‘lsa, bu 
g u ru h d a tinglovchilam ing b ir m uqim ga kelishlari qiyin b o ‘lgan, 
to rtish u v lar yuzaki yoki ishonarsiz b o ‘lgan yoki guruh a ’zolari bir- 
142

---

birlarini tushunishga sust holda intilganlar yoki vazifaga beparvoroq 
b o ig an la r, yoki bir-birlarini xafa qilib qo ‘yishdan ch o ‘chiganlar, yoki 
guruhning barcha a ’zolari yuzaki holda kelishilgan-u, aslida esa h ar 
kim o‘z fikrida qolgan bo‘lishi mumkin. Sam im iy m unosabat bu guruhda 
o ‘z aksini topm agan.
Agar guruh xatosining soni 40 dan o rtiq b o ‘lsa, bu gurul? a ’zolari 
u m u m a n b ir-b irlari bilan kelisha o lm a g a n la r, o ‘zaro ish o n tirish
b o ‘lm agan . H a r kim o ‘z fik rid a q o lg a n . S am im iy m u n o s a b a t 
o ‘m atilm agan.
Izoh: Bajarilgan vazifani baholashning yana bir turi quyidagicha: 
tinglovchilarning javoblari o ‘qituvchi to m o n id a n berilgan ,,TO ‘G ‘RI 
JA V O B “ ning y arm idan k o ‘piga to ‘g ‘ri k elg an b o i s a „ q o n iq a rli“ ,
75 % to ‘g‘ri kelgan bo‘lsa „yaxshi“ , 100 % to ‘g‘ri kelgan b o i s a
„ a ’io “ deb belgilash mumkin.