‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

„Bilaman
. 
Bilishni xohlayman. Bilib oldim“ metodi
Bu m etod leksiya darslar uchun qulay. 0 ‘qituvchi mavzu b o ‘y ich a 
asosiy tu sh u n chalar va iboralar ro ‘yxatini kodoskopga 
0
‘xshash b iro r 
texnik vosita yordam ida talaba-o‘quvchilarga taqdim etadi. T a lab a - 
o‘quvchilar o ‘zlari biladigan va bilm aydigan tu sh un chalar va ib o ralar 
bilan nam unadagi jadvalni to ‘ldiradilar:
Bilaman
Bilishni xohlayman
Bilib oldim
R o‘yxatga kirmagan, biroq dars jaray o n id a yangidan paydo b o ‘l- 
gan talaba uchun notanish tushuncha va iboralar ham jadvalning ikkinchi 
ustuniga q o ‘shim cha ravishda qayd etilib boriladi.
T alab a-o ‘quvchining asosiy diqqat e ’tibori jadvalning ik k in ch i 
ustunidagi bilimlami egallashgaqaratiladi. T alaba-o‘quvchi darsni d iq q at 
bilan tinglab jadvalning ikkinchi ustunidagi tu sh u n ch a va ib o ra la m i 
bilib va yozib oladi hamda o ‘zlashtirgan savol to ‘g‘risidagi u c h in c h i 
ustunga „ q “ belgi q o ‘yadi, boshqalari b o ‘sh turadi. Agar dars jaray o n id a 
ikkinchi ustundagi ayrim tushuncha va iboralar o ‘rganilm asdan q o lib
ketsa, u lar o ‘qituvchidan so‘rab yoki m u staq il ravishda o ‘rg a n ib
olinadi.
Bu usul talaba-o‘quvchida bilimlami o ‘zlashtirish bo‘yicha o ‘z -o ‘zini 
nazorat qilish, darsdayoq tegishli m a’lum otlam i egallab olishga intilish, 
axborot resurslari ustida mustaqil ishlash ko‘nikm alarini shakllantiradi.

---

Zigzak siniq chiziq, ilonizi, egri-bugri m a ’nolarini anglatadi.
T a ’lim da zigzak m eto d in in g m ohiyati b ir gu ru h to m o n id an
o ‘rganib b o ‘lingan o ‘quv materialining, hali u n i o ‘rganmagan boshqa 
guruhga taqdim etilishidan iborat.
„Z ig-zak“ usulining bir m uncha afzalliklari bor. Xususan, ushbu 
usulni q o ila s h o rq ali talabalar jam oa b o ‘lib ishlash ko‘nikm asini 
hosil qiladi va m avzuni o ‘zlashtirishga ketadigan vaqt tejalib, qisqa 
vaqtda katta m aterialnin g o ‘zlashtirishiga erishiladi. Ushbu usulning 
ketm a-ketligi quyidagicha amalga oshiriladi:
— talabalar odatdagidek, bir qancha guruhlarga b o ‘linadi;
— h a r b ir g u ruhga m avzu b o ‘yicha bitta savol tarqatiladi (savollar 
guruhdagi h a r b ir ishtirokchiga bittadan berilishi lozim);
— g u ru h a ’z o la ri shu tarqatilgan savolni belgilangan vaqtda 
o ‘rganib oladilar;
— h a r b ir guruhga etakchi saylanadi va u lar tarqatilgan m atnn i 
o ‘rganishda, u la m in g m ohiyatini teran tu sh u n ish d a shu g u ruhda 
etakchilik qiladi;
— lidem ing fikri g uruh a ’zolari tom onidan toMdirilishi, qo 'sh im - 
chalar va o ‘zgartirishlar kiritilishi mumkin;
— m a tn la r g u ru h d a to ‘liq o ‘rganilib b o ‘lganidan keyin u lar 
guruhlararo alm ashtiriladilar;
— endi ushbu guruhlarda yangi savollar o ‘iganiladi;
— bu savollar h a m o ‘rganilib bo‘lingach, u lar yana alm ashtiriladi;
— gu ruhlarda b a rc h a savollar o ‘rganilgancha ushbu jarayonlar 
takrorlanadi;
— bir-b irinin g bilim ini baholash va o ‘zlashtirilganIik darajasini 
aniqlash uchu n g u ru h lar bir-biriga ketm a-ket ravishda savol berib 
boriladi;
— savol qaysi guruhga tashlangan b o ‘lsa, birinchi shu g uruh 
a ’zolari javob berishlari m um kin, boshqa g uruh a ’zolari qo‘shim cha 
qilib borishga haqli.
U shbu usulning „Aqliy hujum “ usuliga nisbatan farqi, bu erda 
talabalam ing bilim lari baholanadi.
M azkur usulni o'rganish uchun talabalar 3 guruhga yoki 6 guruhga 
b o ‘linadilar. C hunki mavzu 3 tasavolgabo‘lingan.

---

Davra suhbatida m a ’ruzachi o ‘qituvchi bosh tashkilotchi b o ‘lib 
qoladi. Davra suhbatlari ko‘p in ch a talaba-o‘quvchilarga tanish yoki 
yaqin mavzularda o'tkaziladi. D avra suhbati mavzulari, rejalari, savollari 
tala b a-o ‘quvchilarga aw a ld an b ir necha kun oldin tarqatiladi.
T alaba-o‘quvchilar uch u n m ustaqil tayyorgarlik k o ‘rishga, ulami 
bir-birlari bilan aw a ld an o ‘zaro fikr alm ashishga, kutubxona, inter- 
netdan ayrim m a’lum otlam i to ‘plash, qayta ishlash, kichik m atn tuzish 
im koniyati yaratiladi. Davra suhbatining afzalligi shundaki, h ar bir 
talab a-o‘quvchi individual tayyorgarlik ko‘radi. H a r ikki to m o n dav- 
rani o ‘tkazishga tayyorgarlik bilan keladi. Suhbatni o ‘qituvchi, goho 
lider talaba-o‘quvchi olib borishi m um kin.
Davra suhbatlari o ldindan dasturlangan dars jadvali asosida olib 
borilishi mumkin.
Davra suhbatining yana b ir afzalligi shundaki, h a r bir talaba- 
o ‘quvchi o ‘z bilim ini, og‘zaki nu tqin i, shaxsiy fikrini em in-srkin 
nam oyish etishiga m uhit yaratiladi. T alaba-o‘quvchi va o ‘qituvchining 
shaxsiy m a’suliyati oshadi, h a m o ‘qish, ham o ‘rgatish yonm a-yon 
davom etadi. M aterialni o ‘qish, o ‘rganish, o ‘zaro fikr almashishga, 
o ‘zlashtirishga m otiv o shadi. B ilim ni olish, u n ing o ‘zlashtirilishi 
kafolatlanadi.