«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
 

---

414 
18.4. NEFT-GAZLI QATLAMLARDAGI HAR XIL
ENERGIYA TURLARINING SAMARADORLIGINI HISOBLASH 
 
Neft-gazli qatlamga ta’sir qiluvchi energiya turlarini va uning tutgan o’rnini 
o’rganish qatlamni ishlatish sistemasini amalga oshirish va tahlil qilishda katta 
ahamiyat kasb etadi. 
Har xil turdagi energiyani aniqlash va ularning mahsuldorligini hisoblashni 
moddiy balans formulasi (18.31) yordamida bajarish mumkin [(7.7), (7.8), (7.10) 
formulalarga va 7- bobning 1 va 2 paragraflariga ham qarang]; bunda W
i
=0, g
i
V
p
=0: 
ω
r)V
-
)(r
Q
-
(Q
)
V
-
(V
V
b
δQ
b)
-
)(b
Q
-
Q
)V
r
-
(r
Q
ω
b
Q
p
0
H
0
0
p
0
0
0
0
H
0
p
0
p
H
0
H






. 
Moddiy balans formulasi boshlang’ich gaz qalpog’iga ega va suv bosimi 
ta’sirida bo’lgan neft uyumlari uchun chiqarilgan (ya’ni, uchta asosiy energiya 
turlari: suv bosimi, gaz qalpog’i bosimi va neftda erigan gaz energiyasi bor bo’lgan 
universal holat ko’riladi). 
Ushbu formuladan shu narsa kelib chiqadiki, qatlamni ishlatishning boshlang’ich 
bosqichida neft bilan band bo’lgan g’ovaklar hajmi va energiyaning barcha turlari 
ta’siri hisobiga neftdan bo’shagan g’ovaklarning hajmi quyidagi tenglik yordamida 
aniqlanadi: 
Q
H
b
0
+

+Q
N
(r
p
-r
0
)V
p
+(Q
0
-Q
N
)(b
0
-b) uni soddalashtirgandan so’ng 
Q
0
(b
0
-b)+Q
N
(b+r
p
V
p
-r
0
V
r
)+

ga teng bo’ladi. 
Neftni g’ovakdan siqib chiqarishda qatnashadigan energiya turlarining hissasi 
quyidagi o’zaro nisbat bo’yicha hisoblanishi mumkin. 
I. Neftni siqib chiqarishda gaz qalpog’idagi erkin gazni I
r
qatnashish hissasi: 
1) gaz qalpog’idan gaz chiqarib olinmaganda: 
ω
)
V
r
-
V
r
(b
Q
b)
-
(b
Q
)
V
-
(
V
b
δQ
I
p
0
p
p
H
0
0
0
p
0
0
0
г




V
;
(18.34) 
2) gaz qalpog’idan 
'
2
Q
hajmli gaz (standart sharoitlarda) qazib chiqarishda 
(18.34) formula suratidagi ifoda quyidagicha bo’ladi 
0
'
2
0
p
0
0
0
V
Q
-
]
-
[V
V
b
δQ
V
; 
3) qatlamga g
i
hajmli gaz (standart sharoitlarda) haydalganda (18.34) formula 
suratidagi ifoda quyidagi ko’rinish oladi 
p
i
0
p
0
0
0
V
g
-
]
V
-
[V
V
b
δQ
. 
II. Neftni siqib chiqarishda suv bosimini I
b
qatnashish hissasi

---

415 
ω
)
V
r
-
V
r
(b
Q
b)
-
(b
Q
W
-
ω
-
I
p
0
p
p
H
0
0
i
b




W
, 
(18.35)
bu bunda 


suv qazib chiqarish (agar u bajarilgan bo’lsa), m
3
; W
i
– haydalgan suv 
hajmi (agar u bajarilgan bo’lsa), m
3
. 
III. Neftni siqib chiqarishda neftda erigan gaz I
e.g
ning qatnashish hissasi 
ω
)
V
r
-
V
r
(b
Q
b)
-
(b
Q
r)V
-
)(r
Q
-
(Q
I
p
0
p
p
H
0
0
p
0
H
0
e.g




. 
(18.36) 
IV. Neftni siqib chiqarishda tarang energiyaning I
T
qatnashish hissasi [(8.17) va 
(8.18) ga qarang] 
ω
)
V
r
-
V
r
(b
Q
b)
-
(b
Q
)V
ΔV
(m
β
I
p
0
p
p
H
0
0
п
ж
T





β
.
(18.37) 
Qatlamdan neftni siqib chiqarishda u yoki bu energiya turini qatnashish hissasini 
hisoblashda neftning boshlang’ich geologik (balansli) zaxirasini hajm metodi 
formulasidan foydalanib aniqlash kerak. CHunki, Leveretta va boshqa olimlarning 
laboratoriya izlanishlari ma’lumotlariga ko’ra, qatlam g’ovagida qolgan neft boshqa 
flyuidlar (suv va gaz) bilan birga 20% miqdorda bo’ladi. Qatlamning neft 
o’tkazuvchanligi nihoyatda kam bo’lganligi sababli neftning bu qismi qatlam 
bo’yicha taqsimlanmaydi. U holda energiyaning u yoki bu turi ta’sirini hisoblash 
uchun hajm formulasi bo’yicha aniqlangan neftning balans zaxirasini 0,8 
koeffitsientga ko’paytirish kerak (moddiy balans formulasi yordamida qatlam 
bo’yicha neftning qayta taqsimlanishida qatnashadigan «faol» neft hisoblanadi). 
Demak, 
Q
0
=0,8Q
b
bo’ladi.