Fiziologiyasi va gigiyenasi

Suyakning kimyoviy tarkibi. 
Quritilgan va yog'sizlantirilgan 
suyak 30 % organik modda. 60 % mineral moddalar va 10 % suv- 
dan tashkil topgan. Suyakning organik moddalari orasida tolali oq­
sil (kollagen). uglevodlar va ko'plab fermentlar b o ia d i. Suyakning 
mineral moddalari kalsiy. fosfor. magniy tuzlari. shaklida berilgan 
b o iib ,u lard an tashqari ko'plab m ikroelem entlar (aluminiy, ftor, 
marganes. qo'rg'oshin. stronsiy. uran. kobalt. temir. m olibden va 
boshq.) ham mayjudligi kuzatiladi.
Voyaga yetgan odam skeletida 1200 g ga vaqin Ca. 530 g P, 11 g 
Mg, jamlangan, odam tanasidagi barcha Ca ning 99 % i suyaklarda 
saqlanadi.
Agar suyakni bir necha kunga kislota eritmasiga solib qo'ysak. u 
o'zining shaklini saqlab qoladi. ammo shunchalik yumshoq b o iib
qoladiki, undan tugun tugish mumkin, chunki uning tarkibida endi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ca tuzlari yo'qoladi. Olovda kuydirilgan suyak organik moddalar- 
dan ajraladi. kuyib yo'qoladi va eziladigan-maydalanadigan bo'lib 
qoladi.
Bolalarning suyak to'qim asida organik moddalar k o ’p b o ia d i, 
ularning skeleti egiluvchan, elastik bo'lganligi sababli jud a yengil 
deformatsiyalanadi. uzoq muddatli va o g ’ir yuk ko'targanda qiy- 
shavib qoladi va tana holatining buzilishi kuzatiladi. Yosh u lg 'ay i­
shi bilan suyakdagi mineral moddalarning miqdori ortadi, natijada 
suyaklar m o ‘rtlashib qoladi va ko'pchilik holatlarda sinadi.
Organik va mineral moddalar suyakni mustahkam, qattiq va ta- 
rang qiladi. Bundan tashqari, suyakning mustahkamligini gubkali 
moddasidagi bosim kuchi va cho'ziluvchanligiga mos holda jo y ­
lashgan suyaklar xarilarining joylanish tuzilmalari ham ta'm inlay­
di. Suyak g'ishtga nisbatan 30 marta, granitga nisbatan 2,5 marta 
qattiq-mustahkamdir. Suyak dubdan ham mustahkam, mustahkam- 
ligi bo'yicha qo'rg'oshindan 9 marta ustun turadi va cho'yannikiga 
teng bo'lgan mustahkamlikka ega.
Odamning son suyagi tik qilib qo'yilganda 1,5 tonna yuk bo- 
simiga bardosh bersa, katta boldir suyagi esa 1,8 tonnagacha yuklca 
bardosh beradi.