|
Odam tanasi muskullarining asosiy guruhlari.
Gavda mus-
kullariga к о ' krak qafasi, yelka va qorin muskullari kiradi.
Q ovurg'alar orasida joylashgan muskullar, muskullararo va na
fas funksiyasini bajarilishida ishtirok etuvchi boshqa muskullar na
fas muskullari deb yuritiladi. Bular qatoriga diafragma ham kiradi
(u ko'krak bo'shlig'ini qorin bo'shlig'idan ajratib turadi).
Baquvvat rivojlangan ko'krak muskullari gavdaning oldingi
qo'1-oyoqlarning muskullarini harakatga keltiradi va mahkam ush-
lab turadi (katta va kichik ko'krak, oldingi tishsim on muskullar).
Qorin muskullari turli funksiyalarni bajaradi. Ular qorin
bo'shlig'ining devorlarini hosil qiladi va o'zining tonusi tufayli
ichki a ’zolarning joyini o'zgarib ketishiga, pastga tushishiga, osilib
qolishiga yo 'l qo'ym aydi.
Qorin muskullari qisqarishi natijasida ichki a ’zolarga qorinning
pressi sifatida ta ’sir ko'rsatadi, buning natijasida siydik, najasni
ajratib chiqarilishiga hamda tu g'ish aktining bajarilishini ta'm in-
laydi, qorin pressining muskullari qisqarishi, venoz tizim ida qon-
www.ziyouz.com kutubxonasi
ning harakatlanishini ta'm inlaydi va nafas harakatlarini bajaradi.
Bundan tashqari, qorin muskullari umurtqalar ustunini oldinga egi-
lishida ishtirok etadi.
Qorin muskullari zaiflashganda qorin bo'shlig'idigi a'zolarni
pastga osilib qolishidan tashqari grija (qorin pardasining muskullar
orasiga qisilib qolishi kabi holatlar) ham yuz berishi mumkin. Gri-
jalar paytida ichki a ’zolarning ichaklar. m e'da.
katta salnik
qorin
b o'shlig 'idan qorin terisi ostiga chiqishi yuz beradi.
Qorinning devor muskullari qatoriga, qorinning to 'g 'ri muskuli.
piram ida muskuli, belning kvadrat muskuli va qorinning tashqi va
ichki qiyshiq va ko'ndalang keng muskullari ham kiradi. Qorin
ning o i'ta chizig'idan pavli zich tasma o'tadi, bu oq chiziqdir. Oq
chiziqning yonidan qorinning tolalari eniga joylashgan to 'g 'ri m us
kullar yotadi.
Yelkada. ya'ni umurtqalar ustuni bo'ylab juda k o ‘plab m uskul
lar joylashgan, bular yelkaning chuqur muskullaridir. Ular. odat-
da. umurtqalarning o'sim talariga tutashgan bo'ladi. Bu muskullar
umurtqalar pog'onasini orqaga va yontom onlarga harakatlanishida
ishtirok etadi. Yelkaning yuza muskullariga trapetsiyasim on mus-
kul va yelkaning eng keng muskuli kiradi. Ular qo 'l muskullarini
va ko'krak qafasining harakatlanishida ishtirok etadi.
Bosh yoki kalla muskullarini chaynash muskullariga va mimik
muskullarga farqlash mumkin. Chaynash muskullariga chakka.
chaynash va qanotsimon muskullar kiradi. Bu muskullarning qis-
qarishi pastki jag 'n in g murakkab chaynash harakatlarini bajaradi.
M imik muskullar bir, ayrim vaqtlarda o'zlarining uchi bilan yuz
terisiga birikadi. Ularning qisqarishi natijasida terini o'zgartirib
o 'zig a xos mimika chaqiradi. ya'ni yuzning u yoki bu ko'rinishi-
ni chaqiradi. ko'zning va og'izning aylana muskullari ham mimik
muskullar qatoriga kiradi.
Bo "yin muskullari kallani k o ‘taradi. engashtiradi va uni yon to-
monlarga buradi. N arvonsim on m uskullar qobirg'alarni ko'taradi
va shu bilan bir vaqtda nafas olishda ishtirok etadi. Tilosti suyagiga
birikkan muskullar qisqarishi natijasida tilning holatini va aynan
www.ziyouz.com kutubxonasi
shunday funksivalarni, yutish aktini bajarishda va turli tovushlar
chiqarishda halqumning holatini ham o ‘zgartiradi.
Q o ilarning muskullari gavda bilan faqat ko‘krak-umrov
b o 'g 'in i hududidagina birikadi. Oldingi q o i-o y o q lar kamari gav
da bilan trapetsiyasimon, kichik k o ‘krak, rombsimon, tishsim on va
kurakni k o ‘taruvchi muskullar bilan birikkan.
Oldingi qo'l kamari muskullari q o 'l suyaklarini yelka b o 'g 'in i-
dan harakatga keltiradi. Bular orasida deltasimon muskul muhim
ahamiyatga ega. Bu muskul qisqarganida velka b o 'g 'in id an q o in i
bukadi va gorizontal holatgacha q o in i yozadi.
Yelkaning oldingi qismida bukuvchi va orqa qismida rostlov-
chi muskullar guruhi joylashgan. Oldingi guruh muskullari orasida
yelkaning ikki boshli muskuli va keyingi guruh muskullari orasi
d a - uch boshli muskul joylashgan.
Bilak muskullarining oldingi yuzasi - bukuvchiiar, orqa qis-
mini - roslovchilar tashkil etadi. Panja muskullari orasida - kaft-
ning uzun muskuli barmoqlarni bukuvchi hisoblanadi.
Keyingi oyoqlar kamarida joylashgan muskullar. oyoqlarni tos
b o 'g in id a n hamda umurtqalar pog'onasini harakatlantiradi. Oldin
gi muskullar guruhiga bitta katta muskul - qovurg'a bilan qorin
orasidagi va bel muskuli kiradi. Keyingi tashqi tos kamari muskul
lar guruhiga - katta, o 'rta va kichik dumba muskullari kiradi.
Oyoqlar q o ig a nisbatan og‘ir skelet, ularning muskullari kat
ta kuchga ega b o iish bilan birga kichik va chegaralangan harakat
doirasiga ega.
Sonning oldi tom onidan odam tanasidagi eng uzun (50 sm ga
cha) bo'lgan tikuvchilik muskuli joylashadi. Bu muskul oyoqning
tos suyagi bilan son suvagini tutashtiruvchi va tizza bo 'g 'in larid a
b o ia d i. Sonning to 'rt boshli muskuli tikuvchi muskuldan ancha
chuqurroq yotadi va son suyagini ham ma tomondan о
Tab
turadi.
Bu muskullarning asosiy funksiyasi - tizza bo'g'inlarini rostlash-
dan iboratdir. Tik turganda to ’rt boshli muskul tizza bo ’g in in i bu-
kilishiga y o i qo'ym aydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Boldirning orqa tomoni yuzasida boldir muskuli joylashgan,
qaysiki boldir suvagini bukadi va oyoqning kaft suyaklarini ham
bukadi va tashqi tom onga buradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
