Махсус таълим вазирлиги

 
 

---

284 
 
5.5. Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот ва уни тузиш тартиби 
Пул оқими тўғрисида ҳисобот
маълум бир 
ҳисобот даврида корхонанинг пул маблағ-
лари ҳолатига операцион, инвестиция ва мо-
лиявий фаолияти таъсирини акс эттиради 
ва шу давр ичида пул маблағлари ўзгаришини 
кўрсатади. 
Пул оқими тўғрисидаги ҳисобот маълумотларидан фойдаланиш 
қуйидаги имкониятларни беради: 

корхонанинг пул маблағлари ва уларнинг эквивалентларини 
ишлаб топиш қобилиятини, шунингдек, шунга ўхшаган пул маблағла-
ридан фойдаланишда корхона эҳтиѐжини баҳолаш; 

корхонанинг соф активидаги ўзгаришларни, унинг (тўлов қо-
билияти ҳам қўшилган ҳолда) молиявий структурасини ва унинг ўзга-
рувчан вазият ва имкониятларига мослашиш мақсадида пул оқим-
ларининг суммалари ва ўз вақтида тушишига таъсир этиш қобилия-
тини баҳолаш; 

турли корхоналарнинг операцион фаолияти тўғрисидаги ҳи-
соботни таққослаш. Чунки бу хўжалик фаолиятининг бир хил 
муомала ва воқеалари учун бухгалтерия ҳисобининг турли усул-
ларидан фойдаланиш оқибатларини бартараф этади. 
Пул оқими тўғрисидаги ҳисоботда ҳисобот даври ичида пул маб-
лағлари оқими қуйидаги фаолиятлар бўйича таснифланади: 

операцион фаолияти; 

инвестицион фаолияти; 

молиявий фаолияти. 
Операцион фаолиятдан олинадиган пул маблағлари ҳажми кор-
хона фаолияти самарасининг ҳал этувчи кўрсаткичи бўлиб ҳисоб-
ланади. Чунки у ташқи молиялаш манбаларисиз қайтариш, меҳнат 
унумдорлик даражасини сақлаш, дивидендлар тўлаш ва янги капитал 
қўйилмаларни амалга ошириш имкониятини беради. 
Операцион фаолиятидан бўлган пул маблағлари ҳаракати бирин-
чи навбатда, даромад олиш бўйича асосий фаолият натижаси бўлиб 
ҳисобланади. 
Инвестицион фаолият – бу пул эквивалентига кирмайдиган узоқ 
муддатли активлар ва бошқа инвестицияларни сотиб олиш ва сотиш, 

---

285 
қайтариладиган кредитларни бериш ва олиш. Буларга бино, асбоб - 
ускуна, номоддий ва бошқа активларни сотиш ва сотиб олиш, акция 
ѐки бошқа қарз мажбуриятларини сотишдан тушган тушум ва бошқа 
корхоналарнинг акциялари ва қарз мажбуриятларини сотиб олиш, 
фьючерс, форвард, опцион ва своп - контрактлар бўйича тушумлар ва 
улар бўйича тўловлар киради. 
Фьючерс контракт (муддатли контракт) – бу маълум миқдорда 
молиявий инструментларни ѐки белгиланган миқдордаги товарни 
эркин савдо биржасида келишилган нархда олди - сотди тўғрисидаги 
шартнома. 
Форвард контракти – бу товар ѐки молиявий инструментларни 
келажакда жўнатиш ва ҳисоб - китоб қилиш бўйича олди – сотди 
тўғрисидаги битим. 
Опцион контракт (мукофотли битим) – бу маълум миқдордаги 
молиявий инструментлар ѐки товарларни келишилган муддат ичида 
белгиланган миқдорда мукофот тўлаш эвазига қайд этилган нархда 
сотиб олиш ѐки сотиш ҳуқуқи. 
Молиявий фаолият – бу шундай фаолият турики, унинг 
натижасида корхонанинг хусусий капитали ва қарзлари ҳажми ва 
структураси (тузилиши) да ўзгариш ҳосил бўлади.