Махсус таълим вазирлиги

Қўшилган капитал ҳисоби 
Қўшилган капитал оддий ва имтиѐзли акцияларни сотишдан
олинган суммалар номинал қийматидан ошиқча суммалар, бундан
ташқари, қайтариб бермаслик шарти билан олинган мулклар қий-
матининг йиғиндисидан ташкил топади. 
Қўшилган капитал, акцияларнинг номинал қийматидан ошиқ-
ча баҳоси бўйича биринчи сотувдан олинган эмиссия даромадини
акс эттиради. Бундан ташқари, қўшилган капиталнинг таркибида 
устав капиталига қўйилган омонатларни тўлашда ҳосил бўладиган
курсдаги фарқларнинг суммаси ҳам ҳисобга олинади. 
Қўшилган капиталнинг мавжудлиги ва ҳаракати қуйидагича: 
8410
– «Эмиссия даромадлари» 
8420
– «Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» 
ҳисобварақларида юритилади. 
8410
– «Эмиссия даромадлари» счѐти акцияларининг номинал
қийматидан юқори олинган маблағлар тўғрисидаги маълумотлар-
ни умумлаштириш учун мўлжалланган. 
Келиб тушган суммалар
8410
– «Эмиссия даромадлари» счѐ-
тининг кредити бўйича ҳисобга олинади, хусусий акцияларни со-
тиб олишда ва сотиб олинган хусусий акцияларни бекор қилиш-
да курсдаги фарқларни қоплаш учун фойдаланилганда ушбу муо-
малалар бу счѐтнинг дебети бўйича ҳисобга олинади. 

---

255 
8420
–«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» 
счѐти устав капиталини шакллантириш жараѐнида ҳосил бўлади-
ган курсдаги фарқларни ҳисобга олиш учун мўлжалланган. 
Валюта ва валюта қийматликлари ҳисобига устав капиталини
шакллантириш вақтида устав капиталига бадал тўлаш вақтида амал
қилинган Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан
белгиланган курс бўйича баҳоланади. 
Валюта ва валюта қийматликларини баҳолаш ва бошқа мулк-
ларни рўйхатдан ўтказиш вақтида таъсис ҳужжатларидаги баҳолар-
дан фарқ қилиши мумкин. Ҳосил бўлган бу курсдаги фарқлар
8420
–«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар»
счѐтида ҳисобга олинади. Баҳолардаги ижобий фарқлар, мулклар, 
валюта ва валюта қийматликлари счѐтларининг дебети бўйича ва
8420
–«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» счѐти 
кредити бўйича, салбий фарқлар эса тескари тартибда бухгалтерия
проводкалари бўйича акс эттирилади. Баҳолардаги ва курсдаги ба-
ҳолашнинг бу тартибда ҳисобдан чиқарилиши таъсис ҳужжатлари-
да олдиндан келишилган устав капиталидаги таъсисчилар улу-
шининг ўзгармаслигига имкон беради. 
Устав капиталини шакллантиришда ҳосил бўлган курсдаги фарқ-
ларнинг таҳлилий ҳисоби, очиқ турдаги акциядорлик жамиятининг
акция эгалари билан ҳисоблашишдан ташқари, ҳар бир таъсисчи
бўйича юритилади.
Хўжалик юритувчи субъект қайта рўйхатдан ўтказилгунга қадар 
ўзгармасдан қолиши лозим бўлган устав капиталидан фарқли ўлароқ 
қўшилган капитал қуйидаги операциялар натижасида тўлдирилиши 
мумкин: 
-
эмиссион даромадни юзага келтирувчи номинал қийматдан 
юқори баҳода акциялар бирламчи сотилиши ҳолатида; 
-
курсдаги фарқни келтириб чиқарувчи хорижий инвестицияли 
хўжалик юритувчи субъектлар устав капиталини шакллантириш чо-
ғида; 
-
эмиссион даромад юқорида кўриб ўтилгандек‚ акциялар 
сотилиш баҳоси ва номинал қийматии ўртасидаги тафовутни ҳисобга 
олинган ҳамда фақатгина бирламчи эмиссия чоғида акс эттирилади.

---

256 
Мисол. 1000 сўмлик номинал қиймати бўлган акциялар 1200 
сўмдан сотилган‚ қуйидаги ѐзувлар қайд этилади: 
5110‚ 5010 – пул маблағларини ҳисобга олиш ҳисобварақлари 
дебети – 1200. 
4610 – «Устав капиталига бадаллар бўйича муассислар қарзи» 
ҳисобварағи кредити – 1000. 
8410 – «Эмиссион даромад» ҳисобварағи кредити – 200.