|
9
- jadval
Jigar va pufak o*ti asosiy komponentlarlnlng miqdori
(ShUgln G. K., 1967 bo‘ylcha)
K om ponentU ri
J iq a r o t i
P ufak o*ti
Suv g /l
974
86,65
O uriq cho'kindi, g /l:
26
133,5
o ’t kislota tuzlari
10.3
91,4
yog* kislotalari va lipidlar
1.4
3,2
pigm entlar va mutsin
5,3
9,8
xolesterin
0.6
2,6
noorganik tuzlar
Ionlar, mmol/1:
8,4
6,5
N a *
145
130
K+
5
9
Ca + +
2,5
6
c r
too
75
HCO3-
28
10
Bilvosita va bevosita bilirubin xususiyatlari
Bilvosita bilirubin
Bevosita bilirubin
erlix diazorektivi bilan
bevosita reaksiya beradi
1.Erlix diazoreaktivi (diazotirlangan
sulfasalitsil kislota) bilan faqat spirt yoki
kofein ishtirokida reaksiya beradi.
2.Me’yorda qon zardobida miqdori
0,25-0,5 mg% (0,0025-0,005g/l)
dan oshmaydi.
3.Siydikda pay do bo‘lmaydi
4.Yog‘larda eriydi
5.Glukuron kislota bilan birikmagan.
Siydikda paydo bo'ladi
Suvda eriydi
Glukuron kislota bilan
birikkan
Faqat o‘tda bo'ladi
Bilirubinning keyingi o'zgarishlari gepatotsitlarda kechadi. Bu birin-ketin
keladigan uchta jarayon: 1) bilirubinning jigar hujayralari tomonidan usblanisfai;
2) erkin bilirubinning glukuron kislota bilan konugatsiyasi (bogManishi); 3)
konugatlarning o‘t kanalchalariga ekskretsiyasi. Bilirubinning ushlanishi
gepatotsitlar sinusoidal qutbi membranasida dastlabki bo‘lib o‘tgan albumin-
bilirubin kompleksi dissotsiatsiyasidan keyin amalga oshiriladi. Konugatsiya
jarayon ida bilirubin molekulasiga 2 molekula glukuron kislotasi bilan birikadi
va bilirubinglukuronid murakkab efiri hosil boiadi (u, shuningdek birikkan ham
deyiladi, chunki glukuron kislota bilan bog‘langan). Bu ferment bog‘liq reaksiya
glukuroniltransferaza tomonidan katalizlanadi. Erkin bilirubindan farqli ravishda
bilirubinglukuronid suvda eriydi va bu uni o‘t kapillarlariga ekskietsiyasini
ta’minlaydi. Erkin bilirubin o'tga deyarlik tushmaydi, uni (xolebilirubinni) o‘tga
ekskretsiyasi gepatotsitlar biliar membranasi orqali bajariladi. Bu faol sekretor
jarayon bo‘lib, o‘tda bilirubin konsentratsiyasining plazmaga nisbatan ancha
yuqori bo‘lishini ta’minlaydi.
0 ‘t bilan birga bilirubinglukuronid ichakka tushib ichak mikroflorasi
degidrogenazalari ta’siri da urobilinogenga (mezobilinogen) va sterkobilinogenga
aylanadi.
Ingichka ichakda urobilinogen bilirubindan farqli ravishda qisman shimiladi
va v. porta tizim i orqali jigarga tushadi, u yerda dipirollargacha
transformatsiyalanadi yoki o‘tga yana reekstraksiyalanadi. Urobilinogenning
bunday ichak-jigar sirkulatsiyasi pigment almashinuvining o‘rtacha mexanizmi
bo‘lib, uning umumiy qon oqimiga tushishiga qarshilik ko‘rsatadi.
Keyingi vaqtlargacha klinik amaliyotda noto*g‘ri urobilinogen deb
aytilayotgan sterkobilinogenni (bir kecha-kunduzda odam 300 mg gacha
sterkobilinogen ajratadi) bir qismi gemorroidal vena to‘riga shimiladi va siydik
bilan ajraladi (Berezev T. T.t Korovkin B.F., 1983). Uning qolgan qismi axlat
bilan sterkobilin shaklida ajraladi va axlatning asosiy pigmenti hisoblanadi (17-
rasrn).
Bilirubin qon zardobida Van den Berg reaksiyasi bilan erlix diazoreaktivi
yordamida aniqlanadi. 1 - daqiqa ichida qizil yoki ocb qizil rang paydo boiishi
(bevosita reaksiya) bevosita bilirubin, ya’ni oqsilsiz bilirubin bo‘lishidan dalolat
beradi. Agar shunday rang faqat oqsilni cho‘ktiruvchi spirt (yoki kofein)
qo‘shilgandan keyin paydo bo'lsa (bilvosita reaksiya), u bilvosita oqsil bilan
birikkan bilirubin bo'lishidan darak beradi. Qonda bilirubin konugatlarining
minimal (bo‘sag‘a) miqdori o‘rtacha 34 mkmol/1 tashkil qiladi, ular siydikda
aniqlanishga boshlaydi (10-jadval).
Gcmaglobin
Makrofaganing
mononuklear
sistemasi
bilvosita ^bilirubin
*
B ilir u b in u ro b ilin o g e n
(pata lo g iya d a )
n r
u ro b ilin s te rk o b ilin
a x la t
17-rasm . 0 ‘t
pigmentlari hosil b o iish i va ajralishi chizmasi.
10-jadval
Bilirubin almashinuvi ko‘rsatkich!ari
K o 'r s a t k ic h la r
T e k s h ir is h u s u lia r i
M e 'y o r iy h o la td a o 'z g a ru v —
c h a n lik c h e q a r a la r i
Q o n z a rd o b id a b ilir u b in n in g
E n d ra s h e k
{0,0025 - 0 ,0 0 5 g / l )
u m u m iy m iq d o ri;
d ia z u u s u li
8 .5 — 2 0,5 m k m o l/1
b o g 'la n g d n fra k s iy a m iq d o ri
(0,0006 - 0 ,0 0 1 2 g / i )
Z 1—5,1 m k m o l/ i
e r k in fra k s iy a m iq d o ri
(0,0019 - 0,0 0 38 g / l )
6.4 —15,4 m k m o l/ l
B ilir u b in k u 'r s a tk ic h i (b o g 'la n g a n
fra k s iy a n in g b ilir u b in u m u m iy
m iq d o rig a n is b a ti)
25% g a c h a
S iy d ik n in g b ilir u b in g a re a k s iy a s i
S iy d ik n in g u ro b ilin g a re a k s iy a s i
R o zin , Fu sh e s in a m a si
M a n liy
A x la t n in g s te rk o b ilin g a re a k s iy a s i
E r lix r e a k tiv i b ila n
sina m a
M a n f iy
X u d d i s h u n d a y
M u s b a t
11.
Jigar bolaning она qomida rivojlanishi davridayoq qon ishlab chiqaruvchi
a’zo hisoblanadi. U embrion rivojlanishining 6 haftasidan keyin gemopoezga
kirishishga boshlaydi va bu jarayon embrion 5 oylik vaqtida o'z maksimumiga
yetadi. Bu davrda yaqqol ravishda eritropoez, kamroq darajada leyko - va
trom botsitopoez namoyon b o ‘ladi. M egaloblastlar asta-sekinlik bilan
eritroblastlar bilan almashadi. Embrional hayotning 3-4 oylarida gemopoezga
taloq ham kirishadi. U qon ishlab chiqaruvchi a’zo sifatida rivojlanishning
beshinchi oyidan yettinchi oyigacha juda faol ishtirok qiladi.
Bola tug‘ilishi bilan jigarda qon ishlab chiqarilishi to‘xtaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
