9-mavzu: global jarayonlar va barqaror taraqqiyot reja: 1

Oziq-ovqat muammosi
. 
Ommaviy kasalliklar va umrning sezilarli darajada qisqarishi 
sabablaridan biri oziq-ovqat muammosidir
. Xususan, surunkali to„yib ovqat emaslik va nomutanosib 
ovqatlanish kam rivojlangan mamlakatlar aholisida ommaviy tarzda namoyon bo„layotgan muttasil oqsil 
ochligi va vitamin taqchilligiga olib kelmoqda. Natijada jahonda har yili ochlikdan bir necha o„n 
millionlab odamlar, kattalardan ko„ra ko„proq bolalar halok bo„lmoqda.
Oziq-ovqat taqchilligiga duch kelgan mamlakatlar uni import qilishga majbur, lekin bu, odatda, 
ocharchilikka qarshi kurashda kam samara beradi va bundan tashqari, mazkur mamlakatlarni 
eksportchilarga qaram qilib qo„yadi. Shu tariqa g„alla ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy tazyiq o„tkazishning 
samarali vositasiga va mohiyat e‟tibori bilan, avvalo eng qashshoq mamlakatlarga qarshi «oziq-ovqat 
quroli»ga aylanadi.
1960-yillarda oziq-ovqat muammosini echish rivojlanayotgan mamlakatlar uchun «yashil 
inqilob»ni amalga oshirish bilan bog„langan edi. Bu tadbirning mohiyati bug„doy va sholining o„ta 
unumli yangi navlaridan foydalanib, qishloq xo„jalik mahsuldorligini keskin oshirishdan iborat edi. 
Buning uchun qishloq xo„jalik ishlab chiqarishini zamonaviy texnologiyalar yordamida modernizatsiya 
qilish mo„ljallandi. «Yashil inqilob» aksariyat rivojlanayotgan mamlakatlarda qabul qilindi, lekin amalda 
ham ijobiy, ham salbiy oqibatlarga olib keldi.
Qishloqni qayta tashkil etish uchun tegishli ijtimoiy shart-sharoitlar va buning uchun zarur 
mablag„lar mavjud bo„lgan davlatlarda u ijobiy samara berdi. Ammo bunday mamlakatlar uncha ko„p 
emas, masalan Hindiston, Pokiston shular jumlasidan. Texnika va o„g„itlar xarid qilish uchun mablag„lar 
mavjud bo„lmagan, aholining ma‟lumot darajasi juda past bo„lgan, turg„un an‟analar va xurofiy aqidalar 
xo„jalik yuritishning ilg„or shakllarini amalga joriy etishga to„sqinlik qilgan o„ta qoloq mamlakatlarda esa 
«yashil inqilob» samara bermadi. Shuningdek, u odatdagi mayda xo„jaliklarni vayron qila boshladi, 
qishloq aholisining shaharga migratsiyasini kuchaytirdi. «Yashil inqilob» eski qishloq xo„jaligi o„rnida 
yangi, zamonaviy qishloq xo„jaligini barpo eta olmadi, ya‟ni eski uyni buzib, uning o„rnida yangi imorat 
qura olmadi, bu esa oziq-ovqat muammosini yanada keskinlashtirdi.
O„zbekistonda bu muammoning echimini topishga oqilona yondoshildi. Paxta yakkahokimligiga 
chek qo„yilib, g„alla, sholi, chorma mollarini etishtirishga alohida e‟tibor qaratildi, qishloq 
infratuzilmasini takomillashtirish, qishloqqa sanoatni olib kirish, g„alla mahsulotlarini ishlab chiqish 
texnologiyalaridan unumli foydalanish yo„lga qo„yildi.