Beynin I i m I i -js

ına işine ise biraz d a h a ileride girişeb iliriz.
Şu ana kadar daha çok kara kutularla ya da nöroanatomiyle
ilişkilendirilegelmiş kavramlardan kaçınmak çabasıyla, herkese ta­
nıdık gelecek iki kavram seçtim: akılcı ve duygusal sistemler. Her
ne kadar eksik ve kusurlu olsalar da, bu terimler beyindeki rekabe­
tin ana noktalarım açıklamada yeterli olacaktır.13 Akılcı sistem, dış
dünyadaki nesne ve durumların incelemesiyle ilgilenen, duygusal
sistem ise vücudun iç durumunu izleyen ve işlerin iyiye mi kötü­
ye mi gittiği konusunda endişe duyan sistemdir. Bize genel bir yol
gösterici olması açısından, akılcı bilişselliğin kabaca dış olaylar,
duygusallığın da iç durumla ilgili olduğunu söyleyebiliriz. İç du­
rumunuza başvurmadan bir matematik problemi çözebilir, ancak
menüden kendinize tatlı seçemez ya da o anda ne yapmak istedi­
ğinizle ilgili bir öncelik sıralaması yapamazsınız.14 Duygusal ağlar,
bir sonraki aşamada gelecek olası eylemlerinizi öncelik sırasına
sokmak için kesinlikle gereklidir. Odanın birine dalıveren duy­
gusuz bir robot olsaydınız, çevrenizdeki nesnelerle ilgili analizler
yapabilir ama bir sonraki adımda ne yapacağınızın kararsızlığıyla
donup kalırdınız. Öncelikli eylemler konusundaki seçimlerimiz iç
durumumuzca belirlenir: Eve döndüğünüzde doğrudan buzdolabı­
na mı, banyoya mı, yoksa yatak odasına mı yöneleceğiniz, evdeki
dış uyaranlara değil, vücudunuzun iç durumuna bağlıdır.
M A T E M A T İ Ğ İ N D E , Ö L D Ü R M E N İ N DE
BİR Z A M A N I V A R
Akılcı ve duygusal sistemler arasındaki çatışma, felsefecilerin “va­
gon açmazı” (“trolley dilemma”) olarak adlandırdıkları durumla
» 3

---