O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

9.6. Asbob-uskunalarni lizingga va kreditga olishni solishtirma tahlil 
qilish uslubiyati 
Loyihani moliyaviy ta’minlash usullarini izlab topishda tadbirkor 
investitsiyalashning turli variantlari solishtirma tahlilini amalga oshiradi. Quyida 
1
Горемыкин В.А. “Лизинг” М.: “Дашков и К”, 2003, 299 c.

---

113 
asbob-uskunalarni lizing va kredit shartlarida sotib olishning solishtirma tahlil 
uslubiyatlaridan biri keltirilgan (12-jadval). 
12-jadval 
Kreditlash variantlarini baholash 
(ming so‘mda) 
№ 
Ko‘rsatkichlar 
Kredit 
Lizing 
1. 
Sotib olinayotgan asbob-uskunalar qiymati 
10145,4 
10145,4 
2 
Asbob-uskunalarni sotib olish uchun kredit miqdori 
21711,156 
10652,67 
3. 
Kredit uchun to‘lov(kredit bo‘yicha yiliga 38% stavka; lizing 
bo‘yicha yiliga 25 % bank krediti) 
11565,756 
7609,05 
4. 
Lizing kompaniyasining yuklama xarajatlari uchun to‘lovlar, 
yiliga 24% hisobidan 
- 
7304,688 
5. 
Ssuda bo‘yicha 35% stavkali soliq
10652,67 
- 
6. 
Kredit bo‘yicha jami xarajatlar summasi 
54074,982 
- 
7. 
Lizing bo‘yicha jami xarajatlar summasi 
- 
35711,808 
8 
Iqtisodiy samara
18363,174 
- 
9 
Samaradorlikni % ko‘rinishida baholash 
151,4 
100 
Hisob-kitob va belgilashlar: 
1. 3 yilga kredit uchun foiz to‘lovlari 10145,4 * 38% * 3 = 11565,756, 
lizingda esa – 10145,4 * 25 * 3 = 7609,05 ga teng bo‘ladi. 
2. 35% soliq stavkasi bo‘yicha to‘langan soliq miqdori (10145,4 * 35% * 
3 ) 10652,67 ga, lizing beruvchiga yuklama xarajatlar 7304,688 (10145,4 * 24% 
* 3)ga teng bo‘ladi. 
3. kredit bo‘yicha jami xarajatlar 54074,982 (str.1 + str.2 + str.3 + str.4) 
ga teng bo‘ladi. 
4. lizing bo‘yicha jami xarajatlar – 35711,808 (str.1 + str.2 + str.3 + str.4). 
5. mijoz tasarrufida qoluvchi foyda miqdori(str.8 = str.6 – str.7). 
12-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, korxonaning (lizing oluvchining) lizing 
mexanizmidan foydalanish hisobiga tejab qolgan pul mablag‘lari 54074,982 – 
35711,808 = 18363,174 ming so‘mga teng bo‘ladi. 
Qisqa xulosalar
Samaradorlik muammosi iqtisodiy nazariyaning asosiy muammosi bo‘lib, 
u jamiyatning cheksiz ehtiyojlarini maksimal darajada qondirish uchun 
cheklangan resurslarni qo‘llash yoki ulardan eng yaxshi foydalanish yo‘llarini 
o‘rganadi. Lizing asbob-uskunalaridan foydalanish bo‘yicha investitsiya 
loyihalarini iqtisodiy baholash mablag‘larni kiritishning muqobil variantlarini 
tanlashni asoslash jarayonida muhim o‘ringa ega. 

---

114 
Investitsiyalash usullari, investitsiya dinamikasi va turli xil mablag‘ 
manbalari nisbatini tanlashni korxonaning moliyaviy barqarorligini ta’minlash 
va investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligi pozisiyalaridan amalga oshirish 
zarur. Investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligi statistik va dinamik hisob-kitob 
usullari yordamida baholanadi.
Lizing loyihalarini moliyaviy-iqtisodiy baholash uchun mablag‘larni 
ishlab chiqarishga kiritish loyihalarini ishlab chiqish va tahlil qilishning standart 
usullaridan foydalaniladi. Mavjud uslubiy ishlanmalar faqat lizing beruvchining 
manfaatlariga yo‘naltirilgan.
Ba’zi hollarda jahon amaliyotida diskontlashning korrektirovkalangan 
stavka usulidan foydalaniladi. U lizingda naqd pul oqimini diskontlashning 
korrektirovkalangan stavkasiga diskontlashga asoslanadi. Olingan summa sof 
joriy qiymat deb ataladi.