A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

6.15
 
- rasm. Asinxron ventili kaskadning prinsipial sxemasi. 
Shunday qilib, sirpanish energiyasi rotor chulg‗amida induksiyalanib, 
o‗zgarmas tok energiyasiga aylanadi va iste‘mol tarmog‗iga invertorlanadi. 
Energiyaning bunday ko‗rinishidagi o‗zgarishi sababli bu tizimlar kaskad 
nomini olgan. Kaskadli sxema bo‗yicha energiyaning o‗zgarishi energetik 
diagrammasi 6.16 - rasmda ko‗rsatilgan. 
6.16
 
- rasm. Asinxron ventili kaskadning energetik diagrammasi. 

---

191 
Tarmoqdan motor statori zanjiri bo‗yicha olinadigan quvvat P
1
, statoridagi 
ΔP
1
yo‗qotishlarni olib tashlaganda, magnit maydoni aylanishining quvvatiga, 
ya‘ni elektrmagnit quvvat P
em
. ga o‗zgaradi. Elektrmagnit quvvat ikki qismga 
bo‗linadi: asinxron motor valiga sarflanadigan mexanik quvvatga (P
mex.
) va 
motor rotoriga ko‗chadigan elektrik quvvatga, ya‘ni sirpanish quvvatiga (P
s
), 
sirpanish quvvati, motor rotoridagi to‗g‗irlagichdagi, invertordagi va invertor 
transformatori yo‗qotishlarini chiqarib tashlaganda, iste‘mol tarmog‗iga 
qaytariladi (P
rek
). Shunday qilib, umumlashtirilgan, yuritmaning tarmoqdan 
iste‘mol qiladigan quvvati P
istem.
Quyidagi ayirmaga teng bo‗ladi. P
1
– P
rek.
.
Bu ventilli ksakadning F.I.K. yuqori ekanligini ko‗rsatadi.
Rotor tokini to‗g‗irlanganidan keyingi sirpanish quvvati quyidagiga teng 
bo‗ladi: 
P
s
 = (k
sx.
· E
rn
s–ΔU
γ
)I
dp
 ,
(6.16) 
Buyerda, s – sirpanish. 
E
rn 
– rotorning nominal (s = 1 da) chiziqli E.YU.K.i 
I
dp
– rotrning to‗g‗irlangan toki. 
k
sx.
= 1,35 ko‗prikli to‗g‗irlagich sxemasi koeffitsienti. 
ΔU
γ
– to‗g‗irlagich ventilining ulanish shartlari bo‗yicha kuchlanish
pasayishi. 
ΔU
γ
 = 
. (6.17) 
Bu yerda, x
r
= x
k
/
– rotor chulg‗amiga keltirilgan, asinxron motor fazasining 
singdirish (tarqalish) induktiv qarshiligi. 
(6.17) ni (6.16) ga qo‗yib, quyidagini hosil qilamiz. 
P
s
= 1,35s 
Asinxron motor momenti: 
M
= 
(6.18) 

---

192 
Birinchi yaqinlashishda (M ≤ M
n
) moment rotorning to‗g‗irlangan tokiga (I
d
) 
proporsional deyishimiz 
mumkin. 
Momentining 
katta 
qiymatlarida bu 
proporsionallik buziladi. 
Rotorning to‗g‗irlangan toki kattaligi rotorning to‗g‗irlangan E.YU.K.i bilan 
(E
dp
), invertor E.YU.K.i (E
di
)ning ayirmasining zanjir qarshiligiga (R
ekv
)
bo‗linmasiga teng (6.17 - rasmga qarang).