A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

6.14
 
- rasm. Kuchlanish avtonom invertorining faza kuchlanishi va tokini 
keng – impulsli modullash prinsipi. (U
n
va i
1
 – faza kuchlanishlari va 
stator toki) 
Qo‗sh qutbli ulanish uchun
U
n
 = 
, 
Sinusoidal qonun bo‗yicha chuqurlikni uzluksiz rostlab, 

---

189 
sinusoida bo‗yicha o‗zgaradigan o‗rtacha faza 
kuchlanishini olishimiz mumkin.
Boshqaruv tizimi yordamida 
amplitudani va ω
1*
= 
burchak chastotani 
o‗zgartirib, o‗zgartirigich chiqish kuchlanishi qiymatini va chastotani rostlashni 
bajarish mumkin. 
Asinxron motorni rekuperativ tormozlash uchun kuchlanish invertorini 
ishlatganda chiqishda ikki guruh ventilli reversli o‗zgartirgich o‗rnatilishi kerak. Bu 
esa o‗zgartirgich sxemasini murakkablashtiradi va uning ishonchliligini 
kamaytiradi. Shuning uchun kuchlanish invertorlarida odatda R razryad qarshiliklari 
nazarda tutiladi (6.12 - rasmga qarang). Bu qarshilik esa tormozlash rejimiga VT7 
tranzistori bilan ulanadi va unga tormozlanish energiyasi singadi. 
Avtonom tok va kuchlanish invertorli o‗zgartirgichlarning turli xillari mavjud, ular 
boshqa o‗zgartirgich texnikasi bo‗yicha adabiyotlarda ko‗rib chiqiladi. 
6.5.
 
Asinxron ventilli kaskadlar va ikki tomonlama ta’minotli motorlar. 
Asinxron motor tezligini ventilli kaskad va ikki tomonlama ta‘minot 
sxemalari bo‗yicha rostlash motor elektrmagnit maydoni aylanish tezligi doimiy 
bo‗lganda uning sirpanishini o‗zgartirish yo‗li bilan amalga oshiriladi. Motor 
statori chulg‗amlari bevosita iste‘mol tarmog‗iga ulanadi. Bu sxemaning asosiy 
maqsadi – rotor zanjiriga ko‗chadigan sirpanish quvvatini foydali ishlatish. Bu 
maqsadda asinxron fazali motor rotor zanjiriga qo‗shimcha E.YU.K. kiritiladi. 
Sirpanish energiyasidan unumli foydalanish muammosi shundaki, rotor 
E.YU.K. E
2
va unga mos ravishdagi rotor toki I
2
sirpanishiga bog‗liq bo‗lgan 
o‗zgaruvchan chastotaga ega (3.2. bobga qarang). Ventilli kaskad sxemalarida 
(6.15 - rasm) faza rotorli asinxron motor rotor toki UD1 boshqarilmaydigan 
to‗g‗irlagich yordamida to‗g‗irlanadi va rotorning to‗g‗irlangan tok zanjiriga 
o‗zgarmas tok E.YU.K.ga qarshi qo‗shimcha US2 invertor E.YU.K. i kiritiladi. 
Transformator motor rotori kuchlanishi va tarmoq kuchlanishini 
moslashtirish uchun xizmat qiladi. 

---

190