A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

3.2.2. Asinxron motorning mexanik xarakteristikalari 
Chulg‗amlari qisqa tutashtirilgan faza rotorli asinxron motorni ko‗rib 
chiqamiz. 
(3.4) da ko‗rganimizdek, motor momenti statorga keltirilgan rotor tokining 
I
2a
aktiv tashkil qiluvchisi hamda Ф oqimga proportsionaldir. Chulg‗amlarda hosil 
qilinadigan oqim iste‘mol qilinayotgan kuchlanish qiymati va chastotasiga bog‗liq 
bo‗ladi: 
Ф = 

(3.10) 
Rotor toki I
2
quyidagiga teng: 
I
2
= 


(3.11) 
bunda Z
2 
– rotor chulg‗ami fazasining to‗liq qarshiligi 
Shuni e‘tiborga olish kerakki, rotor chulg‗ami induktiv qarshiligi x
2 
o‗zgaruvchan kattalik bo‗lib, u rotor toki chastotasiga bog‗liq, demakki sirpanishga 
ham bog‗liq bo‗ladi. 
x
2
= 2 πf
2 
L
2 
= 2 πf
2 
SL
2 

---

65 
Rotor aylanmay turganda, sirpanish S=1 bo‗lganda rotor chulg‗ami 
induktivligi eng yuqori qiymatda bo‗ladi. Aylanish tezligi oshib borishi bilan 
(ya‘ni sirpanish kamayib boradi) rotorning induktiv qarshiligi x
2 
kamayib borib, 
nominal tezlikka erishilganda bor yo‗g‗i S=1 holatdagi qarshilikning 1-3 %ini 
tashkil qiladi. 
x
2s=1
= x
2 nom.
deb belgilab, quyidagini hosil qilamiz : 
x
2
= x
2 nom. * 
s 
(3.12) 
u holda 
I
2
= 
(3.13) 
Rotor tokining aktiv tashkil qiluvchisi 
I
2a 
= I
2 * 
cosθ
2
= 
(3.14) 
bunda
cosθ
2 
=
(3.15) 
Transformatsiya koeffitsienti k
t
= 
ni hisobga olgan holda rotor zanjiri 
parametrlarini stator chulg‗amiga keltiramiz. Parametrlarni keltirish quvvatlar 
saqlanishi prinsipiga asosan amalga oshiriladi. 
E
2
1
 = E
2 * 
K
r
;I
2
1
 = ; r
2
1 
= r
2 * 
r
2 
(3.16) 
X
2
1
 = x
2 * 
r
2 
(3.16) dagilarni e‘tiborga olgan holda : 
= 
va 
(3.17) 

---

66 
(3.17) formulada sur‘at va maxrajini 
s
ga bo‗lib quyidagini hosil qilamiz:
= 
(3.18) 
(3.18) dagi sur‘at va mahrajni 
s
ga bo‗lish matematik amali (3.18) 
tenglikning 
mohiyatini 
o‗zgartirmaydi. 
Xaqiqatda, 
(3.13) 
formulada 
ko‗rganimizdek sirpanishga faqatgina x
2
rotorning induktiv qarshiligi bog‗liq 
bo‗ladi, 
aktiv qarshilik esa o‗zgarmas bo‗lib qolaveradi. (3.18) formulani qo‗llash (3.4) - 
rasmda ko‗rsatilganidek asinxron motor almashtirish sxemalarini tuzish uchun 
foydalaniladi.