243
relesi ishga tushib zanjir uzulgandan so‗ng undagi
maxsus tugma bosilib uni
avvalgi ish holatiga qaytariladi. Tarmoq kuchlanishi yo‗qolganida motorni o‗z
o‗zidan ishga tushib ketishidan ximoya SB1
tugmasini shuntlovchi KM blok
kontakti vositasida amalga oshiriladi.
Reverslash yurgizgichida stator chulg‗amini manbaga xar xil fazalar
tartibida ulovchi (9.1b- rasm) KM 1 va KM 2 ikkita kontaktor mavjud. Ikkala
kontaktorni bir vaqtda ishga tushishini oldini olish maqsadida
mexanik va elektrik
blokirovkadan foydalaniladi. Buning uchun kantaktor normal yopiq blok-
kantaktnini boshqa kontaktor chulg‗ami zanjiriga kiritiladi.
Boshqarish va ximoya relesi. Boshqaruv va ximoya tizimida elektrmagnitli
relelar keng ko‗lamda qo‗llaniladi. Ular boshqaruv zanjirlarini ulash uchun
ishlatiladi. Rele kontaktorlarining kommutatsion qobiliyati odatda 6
A dan
oshmaydi.
Oraliq relelar bir zanjirdan boshqa zanjirga buyruq uzatish uchun hamda bir
vaqtda ishlaydigan kontaktorlar sonini oshirish uchun, shunigdek uzatilayotkan
signal quvvatini oshirish uchun xizmat qiladi. Kuchlanish relesi tarmoqdagi
kuchlanish yo‗qolib qolishidan va sezilarli kamayib
ketishidan ximoya qilish
uchun ishlatiladi. Kuchlanish va oraliq relelarning chulg‗amlari 12, 24, 48, 110, va
220 v kuchlanishli o‗zgarmas tokka mo‗ljallangan bo‗ladi. Oraliq relelar 8 ta gacha
ochiq va yopiq kantaktlarga ega bo‗ladi.
Vaqt relesi boshqaruv signalini uzatishda ma‘lum muddatga kechiktirilishni
ta‘minlaydi. O‗zgarmas tokda ishlaydigan REV 800 rusumli elektrmagnitli relelar
keng tarqalgan. Bu relelarda vaqtning kechiktirilishi rele chulg‗ami manbadan
uzulgandan keyin ishga tushiriladi; bunda rele magnit o‗tkazgichiga kiydirilgan
gilzadagi uyurma toklari ta‘sirida hosil qilinadigan magnit oqimi hisobiga 1 s. dan
15 s. gacha ushlab turiladi.
Bundan
tashqari pnevmatik, mexanik va elektron vaqt relelari ishlatiladi.
Pnevmatik rele pnevmatik diafragmali elektrmagnit relesidir. Bunda xovoning
difragmadan asta o‗tkazilishi xisobiga rele yakori xarakati sekinlashadi va kontakt
244
ulanishi kechiktiriladi. Pnevmatik relelar 2.5 s dan 180 sek. gacha kechiktirishni
ta‘minlaydi.
O‗lchov relelari nazoratdagi parametr kerakli qiymatga erishganda ishga
tushadi (o‗chadi yoki ulanadi). Tok kuchi va kuchlanish qiymati qaytarish uchun
mo‗ljallangan prujina burilishi rostlash yo‗li bilan rostlanadi.
Issiqlik relelari dvigeatelarni ortiqcha yuklanishdan saqlaydi.
Bu relening
sezgi organi bimetal plastina bo‗lib, ortiqcha yuklanish bo‗lganda u qizib egiladi
va kantaktlarning uzilishiga olib keladi.
Sanoatda turli xil maqsadlar uchun mo‗ljallangan ko‗plab relelar ishlab
chiqariladi. Ulardan RPUO va RPU-1, 2, 3, 4 rusumli tok elektrmagnit relelari,
REV- 800 rusumli kuchlanish va vaqt relelari, RVP- 72 rusumli pnevmatik relelar,
TRN va TRTP rusumli issiqlik relelari keng miqyosida ishlatiladi.
Elektr yuritmalarni boshqarish tizimlarida yuqoridagilardan tashqari boshqa
kontaktli elektr apparatlar ham ishlatiladi. Ular haqida ma‘lumotlar
maxsus
adabiyotlarda [18] va so‗rovnomalarda keltiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: