Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Kimyoviy usullar
.
Kimyoviy usul. Bu usul yordamida ionizatsion nurni moddalarga ta’sir qildirib kimyoviy 
o‘zgarishi aniqlaniladi: valentligining o‘zgarishi, molekulyar tarkibini o‘zgarishi, ochiq 
materiallarni qorayishi. Shaxsiy nurlanish dozasini aniqlash uchun ishlatiladi. 
Fotografiya usul
. Ionlovchi nurlanish ta’sirida fotoqog‘ozning qorayishni qayd qilinishiga 
asoslangan. Bu fotoqog‘ozning qorayishi darajasi nurlanish dozasiga bog‘liq bo‘ladi. Asosan 
korpuskulyar nurlarni tashqi oqimini o‘lchash uchun ishlatiladi. 
Biologik usul. 
Bu usul ionlovchi nurlanish ta’sirida organizmda bo‘ladigan o‘zgarishlarni darajasi va 
xarakterini qayd qilishga asoslangan. Odamga nisbatan bu usul qandaydir avariya natijasida 
shtatdan tashqari holatda olgan nurlanish dozasini baholash uchun ishlatiladi. Bu murakkab, mehnat 
talab qilinadigan usullar olingan nurlanish dozasi haqida aniq ma’lumot bermasligi ham mumkin. 
Radiatsion nazoratni o‘tkazish tezligi 
Jadval 6.1 
Ionlovchi nurlanishni ishlatish sohasi 
Radiatsion xavfsizlik 
xizmati uchun 
DSENM 
uchun 
Sanoatda va eksperimentda qo‘llaniladigan 
quvvatli radiatsion texnikani ekspluatatsiyasi 
yilda 2 marta 
yiliga 
1 
marta 
Sanoatda 
qo‘llaniladigan 
radioizotop 
defektoskopi 
har kvartalda
yilda 
1 
marta 
Tibbiyotda: 
-gammaterapiya uskunalari ekspluatatsiyasi 
-rentgen tashxislash uskunasi 
-rentgenterapiya uskunasi
yilda 2 marta 
har kvartalda 
har kvartalda 
yilda 
1 
marta
yilda1marta 
yilda2 marta
Ish joyi va tutash xonalarda rentgen, gamma va neytron nurlarni o‘lchovlarini olib borishda 
dozimetrik o‘lchovlarni pol yuzasidan 160-170 sm, 120-130 sm, 60-75 sm balandlik darajalarida 
olib borilishi tavsiya qilinadi. 
Nurlanish miqdorini aniqlash uchun dozimetrik asboblar hamda hisoblash usullaridan 
foydalaniladi. Hamma dozimetrik asboblar shartli ravishda 3 guruhga bo‘linadi: