Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

masofa bilan himoyalanish
(distansion boshqaruv, manipulyatorlarni qo‘llash). Bu usul 
juda samarali chunki manbadan ishchigacha bo‘lgan masofani 2 martaga ko‘payishi nur dozasini 4 
marta kamaytiradi. 
- 
ekran bilan himoyalanish
-har xil qalinlikdagi va har xil materiallardan qilingan ekranlarni 
qo‘llash. Ekranlashtirish uchun qo‘llaniladigan materialning turi nurning energiyasi va xarakteriga, 
uning quvvatiga va qo‘llaniladigan materialning turiga bog‘liq bo‘ladi. 
Rentgen va gamma nurlaridan himoyalanish uchun qo‘rg‘oshin, qo‘rg‘oshinli shisha yoki 
rezinka, temir, g‘isht, beton, suv ishlatiladi. Bunda ekranlar sifatida konteynerlar, qurilish 
konstruksiyalari, eshik, deraza, pol, shift, parda, fartuk, qo‘lqop va ko‘zoynaklar bo‘lishi mumkin. 
Neytronlardan himoyalanish uchun bir necha qavatli himoya qo‘llaniladi: 
1 qavat- tezkor neytronlarni susaytirish uchun (parafin, suv); 
2 qavat-sekin neytronlarni shimishi uchun (bor, kadmiy); 
3qavat-sekin neytronlarni yutilishida kelib chiqadigan gamma nurlarni yutish uchun. 
Beta nurlaridan himoyalanish uchun engil materiallar qo‘llaniladi (alyuminiy, plastmassa, 
organik shisha). 
Ochiq ionlovchi nur manbalari
-bu shunday manbalarki ulardan foydalanganda tashqi muhit 
radiaktiv birikmalar bilan ifloslanishi mumkin. SHunday manba bilan ishlovchi ishchilar radiaktiv 
birikmalarni inkorporatsiyalanishi hisobiga ichki ham tashqi nurlanishga uchraydilar. 
Ionlovchi nurlarni ochiq manbalaridan foydalanganda nafaqat tashqi nurlanishdan 
himoyalanishni balki tashqi muhitni radiaktiv ifloslanishi va radiaktiv birikmalarni organizmga 
tushishini oldini olish choralari ham ko‘zda tutilishi kerak. 
Ochiq manbalar bilan ishlash uchun DSENM dan ruxsatnoma olish kerak, lekin “Radiatsion 
havfsizlik me’yorlari va radiatsion havfsizlik sanitar taminotining asoslari” O‘zR SSV tomonidan 
05.012006 buyruqida eng kam ahamiyatga ega faollik o‘rnatilgan - bu degani ish joyida kam 
ahamiyatga ega bo‘lgan faollik uchun DSENM ni qarori talab qilinmaydi. Eng kam ahamiyatli 
faollik miqdori radionuklidlarni havflilik darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Radiatsion xavflilik darajasi 
bo‘yicha barcha radionuklidlar 4 guruhga bo‘linadi: A,B,V,G. Radionuklidlarni qaysi guruhga 
mansubligi va uni eng kam ahamiyatga ega bo‘lgan faolligi “Radiatsion havfsizlik me’yorlari va 
radiatsion havfsizlik sanitar taminotining asoslari” O‘zR SSV tomonidan 05.012006 da 
buyruqibo‘yicha aniqlanilishi mumkin. Agar ionlovchi nur manbalarining faolligi eng kam 
ahamiyatli faollikdan yuqori bo‘lsa radiaktiv birikmalar bilan ishlash sinfi aniqlanishi kerak.